Bron
NRC
(Gepubliceerd in het NRC van 20 april 2002).
Het aantal beleggers dat geen geld wenst te steken in bedrijven die verdienen aan wapenhandel, porno of kernenergie groeit. Voor hen zijn er de ethische fondsen. Na de kleine, ideologische banken hebben ook de meeste grootbanken tegenwoordig duurzame fondsen voor de bewuste belegger.
Simon Burgers (44), componist en docent aan een hogeschool, begon een jaar of vijf geleden met ethisch beleggen. ,,Ik had al een spaarrekening met een ‘rente zonder bijsmaak’, zoals de bank dat noemde. Een kennis die wat van de beurs weet, zei dat ik beter kon gaan beleggen voor mijn pensioen. Dat heb ik gedaan, maar wel in een ethisch fonds. Geld is een machtig middel, dat moet niet worden gebruikt voor kinderarbeid of milieuvervuiling”, zegt Burgers.
‘Ethisch’ of ‘duurzaam’ beleggen is en vogue in Nederland. ,,Het is begonnen met kerken en liefdadigheidsinstellingen, die hun gelden niet wilden beleggen in bijvoorbeeld de wapenindustrie. Nu vragen ook pensioenfondsen om duurzame beleggingen. Voor particuliere beleggers is een duurzaam fonds inmiddels een specialiteit, net zoals een IT-fonds of een vastgoedfonds”, zegt manager Breda Cummins van het Robeco Duurzaam Fonds.
Harde cijfers over de gehele markt van ethisch beleggen ontbreken, maar volgens de verschillende aanbieders – ASN, ING, Robeco, Triodos en (sinds kort) ABN Amro – steken steeds meer beleggers geld in ethische fondsen. Zo zag de ideële Triodos Bank vorig jaar het aantal ethische beleggers met 7 procent toenemen. Die groei is opmerkelijk, omdat beleggers in het algemeen de beurs juist de rug toekeren. ,,Ondanks de daling van de aandelenkoersen is ons fondsvermogen toegenomen. Dat betekent niet alleen dat de duurzame belegger er niet zo snel uitstapt, maar ook dat er een flinke toestroom van nieuwe klanten heeft plaatsgehad”, zegt Ewoud Goudswaard, directeur van ASN Bank, de oudste en grootste aanbieder van ethische fondsen met een marktaandeel van 44 procent.
Ethische fondsen – die veelal worden aangeduid als ‘duurzame fondsen’- steken in het algemeen geen geld in bedrijven die zich bezighouden met wapens, kernenergie, porno, tabak en gokken. Bedrijven die op een verantwoorde wijze omgaan met onder meer het milieu, mensenrechten en het eigen personeel kunnen juist wel rekenen op een belegging. Zo belegt Triodos in frisdrankfabrikant PepsiCo, omdat dit bedrijf een goed milieu- en sociaal beleid voert. En ASN belegt in Merck, omdat deze Amerikaanse farmacieproducent niet alleen een medicijn maakt voor een ziekte in Afrika, maar ook zorgt dat het via een goed distributienet bij de patiënten terechtkomt.
De selectie van bedrijven is een heel karwei. Speciale analisten toetsen bedrijven eerst op hun ‘duurzaamheid’ – sturen vragenlijsten naar bedrijven, praten met organisaties zoals Amnesty International – voordat deze worden goedgekeurd. Het bedrijf dat door de selectie heenkomt, wordt daarna door economische analisten onderzocht op de toekomstige winst. Want het aandeel moet behalve ‘maatschappelijk’ rendement ook financieel iets opleveren. De ethische fonden zijn door deze extra selectie gemiddeld wat duurder dan conventionele fondsen. Ligt de beheersvergoeding voor conventionele fondsen doorgaans iets boven de 0,5 procent, voor ethische fondsen is dat zo’n 0,7 tot 0,9 procent.
De ethische belegger heeft het er voor over. Jurre Spruijt (42), maatschappelijk werkster in een vrouwenopvanghuis, is in 1989 begonnen met beleggen. ,,Ik had een eigen cateringbedrijfje en moest gaan sparen voor mijn pensioen. Dat werd toen een ‘groen’ pensioen. Toen ik ging beleggen, moest dat verantwoord gebeuren. Niet alleen mag mijn geld niet misbruikt worden, het moet juist gebruikt worden voor investeringen in bijvoorbeeld een beter milieu.”
In de ethische fondsen zit op dit moment een slordige miljard euro. Dat is lang niet zoveel als de ongeveer 3,5 miljard euro die de ‘groene’ fondsen aan vermogen beheren, maar die profiteren dan ook van een gunstige fiscale regeling voor de groene belegger. Het vermogen van de ethische fondsen kan echter nog flink groeien, geloven de financiële instellingen, want het klimaat is gunstig. ,,Het is een beetje een theorie van de koude grond”, erkent directeur Peter Blom van Triodos, ,,maar na 11 september zien naar mijn gevoel meer mensen de noodzaak van een wereld die socialer is en evenwichtiger.”
Dat betekent dat niet alleen mensen uit de ‘alternatieve’ hoek geld steken in ethische fondsen, maar ook de ‘gewone’ beleggers. ,,Zag je vroeger vooral veel Groen Links/PvdA-mensen, nu zijn er ook meer D66/VVD-typen”, zegt Goudswaard van ASN. ,,Plat gezegd: het zijn niet meer alleen de geitenwollensokken”, zegt Herman Kleeven, manager duurzame fonden bij ING. En Blom van Triodos formuleert het zo: ,,Onze klanten zijn niet meer donkergroen. Daarin hebben de grootbanken ook een belangrijke rol gespeeld. Die hebben groepen klanten bereikt, die wij nooit hadden kunnen bereiken.”
Ze bestaan nog wel, de bevlogen beleggers. Zoals gemeente-ambtenaar Kees Hufen (45), die een radicale hervorming van de economische wereldorde voorstaat. ,,De verdeling van de welvaart moet eerlijker, de grondstoffen moeten minder worden uitgeput. Om die reden rijd ik geen auto, koop ik alleen biologische producten en heb ik lang gewerkt als ontwikkelingswerker in de Derde Wereld. Ik vind ethisch beleggen de enige fatsoenlijke manier om je geld te beleggen. Op andere manieren brengt geld alleen maar ellende.”
Voor de ethische belegger nieuwe stijl telt echter ook het rendement. ,,Mijn maatschappelijke betrokkenheid gaat niet verder dan dat ik wil dat mijn geld goed wordt besteed. Daarnaast wil ik ook gewoon rijk worden, hoor. Ik loop niet op sandalen en ik heb ook gewoon een auto”, zegt Simon Burgers. Jurre Spruijt: ,,Het is een beetje paradoxaal. Met het geld dat ik steek in duurzame beleggingen zou ik ook alleen maar biologische producten kunnen kopen. Maar dat doe ik niet, omdat het wel erg duur zou worden.”
Een recent onderzoek van de Limburg Institute of Financial Economics (LIFO) leert dat ethische fondsen in de VS, Duitsland en Groot-Brittannië het niet slechter doen dan conventionele fondsen. De extra kosten van ethisch beleggen worden goedgemaakt door het rendement. In Nederland wijzen de aanbieders trots op overzichten, die voor het ASN Aandelenfonds bijvoorbeeld een rendement van 19,8 procent aangeven over de laatste drie jaar.
Binnenkort krijgt de betrokken belegger ook een fiscaal steuntje voor investeringen in arme landen. Staatssecretaris Bos (Financiën) heeft de Tweede Kamer deze week een aangepaste regeling gestuurd voor sociaal-ethische fondsen, die minimaal 70 procent investeren in projecten in de Derde Wereld. Deze belegger krijgt een vrijstelling van de vermogensrendementsheffing van 1,2 procent over maximaal 47.000 euro en een extra heffingskorting van 1,3 procent.
ASN is bezig een bestaand fonds om te bouwen tot een sociaal-ethisch fonds, terwijl ook Triodos zo’n fonds voorbereidt. ,,Je moet dan denken aan microkredieten en eerlijke handel”, zegt Blom van Triodos. ,,Deze fondsen worden niet heel groot, zo’n 100 tot 200 miljoen euro over een jaar of vijf. Het probleem is het vinden van projecten die niet te veel risico’s opleveren. Belangstelling van beleggers is er genoeg.”
