De aandacht voor duurzaam beleggen neemt sterk toe bij pensioenfondsen, zo blijkt uit onderzoek van de Universiteit Nyenrode en de Vereniging van Beleggingsanalisten (VBA). Het blijkt dat in de selectie van aandelen op duurzaamheid de nadruk ligt op mensenrechten, wapenproductie- en handel en kinderarbeid. Pensioenfondsen gebruiken de invloed die zij hebben als belegger om ongewenste situaties ver weg van huis positief te beïnvloeden.
Wat verder opviel, is dat transparantie bij duurzaam beleggen nauwelijks een rol speelt. Dat is een onderwerp dat veel dichter bij huis speelt en daarom zeker niet minder interessant is. Dit gebrek aan aandacht voor transparantie is opvallend omdat belanghebbenden juist meer vragen naar openheid, Na alle discussie over ontoereikende dekkingsgraden het afgelopen jaar. En omdat duurzaam beleggen juist gaat om transparantie over het beleggingsbeleid.
De huidige aandacht voor maatschappelijke criteria mag dan nieuw lijken, ruim tien jaar geleden werden banken al geconfronteerd met de vraag om maatschappelijke criteria op te nemen in het investeringsbeleid (publicatie van Ecological Management Foundation in Bank- en Effectenbedrijf in december 1991). Nu bestaat er opnieuw aandacht voor duurzaam investeringsbeleid en liggen de pensioenfondsen onder vuur. In een aantal omliggende landen, zoals Groot-Brittannië, Frankrijk, Denemarken en Duitsland, ontwikkelt men wetgeving die pensioenfondsen verplicht tot transparantie over dit onderwerp. In Nederland gaat het nog vrijwillig, maar een vergelijkbare verplichting om te rapporteren over het maatschappelijke karakter van het beleggingsbeleid in Nederland is zeker niet ondenkbaar. De Europese Commissie en de Nederlandse overheid hebben al aangegeven dat zij van de financiële partijen zoals pensioenfondsen verwachten dat zij hun invloed gebruiken om bedrijven te stimuleren tot maatschappelijk verantwoord beleid.
In Nederland gaan de pensioenfondsen vrijwillig over tot duurzaam beleggen, waarbij de druk van belanghebbenden zoals beleggers en vakbonden een belangrijke voorwaarde is gebleken. De vakbonden FNV en CNV hebben richtlijnen opgesteld voor duurzaam beleggen en verwachten van bedrijfstakpensioenfondsen én ondernemingspensioenfondsen dat zij deze richtlijnen hanteren. De bestuurs(vakbond)leden van menig bedrijfstakpensioenfonds hebben het al op de agenda gezet en inmiddels worstelen pensioenuitvoerders met de vraag hoe ze dit duurzame varkentje moeten wassen.
Want levert het iets op? Is het niet strijdig met het – wettelijk verplichte – streven naar optimaal rendement? Uit onderzoek van Rabobank, ABN Amro en ABP is inmiddels gebleken dat duurzaam beleggen geen lager rendement hoeft op te leveren, mits je de kunst van het beleggen verstaat. Dat veel duurzame fondsen het slechter doen dan hun benchmark komt doordat de meeste duurzame fondsmanagers bedrijven hebben geselecteerd op groei. En bij het wegvallen van groei ben je extra kwetsbaar. Dat staat los van het duurzame karakter van het fonds. Zonder een belofte te willen doen over een hoger rendement bestaan er goede argumenten om meer, niet-financiële informatie over bedrijven te gebruiken bij het bepalen van de intrinsieke waarde. Bedrijven die een sterk milieu- en sociaal beleid voeren, kunnen hun risico’s verlagen en maken daarmee aanspraak op een lagere verzekeringspremie of lagere rente op leningen. Als zij milieu- en sociaal beleid serieus nemen, hebben deze bedrijven minder kans op reputatieschade. En die bedrijven leveren een hoger maatschappelijk rendement, iets waar wij allen bij zijn gebaat.
Wat kunnen de pensioenfondsen doen om duurzamer en transparanter te worden? In de eerste plaats beginnen met discussies binnen het bestuur welke belanghebbenden er zijn en wat ze wensen en willen weten (dialoog). En dan een duurzaam beleggingsbeleid opstellen aan de hand van duidelijke criteria die voldoen aan de maatschappelijke vraag van belanghebbenden. Voor duurzaam beleggen is het vervolgens noodzakelijk om niet-financiële informatie goed te begrijpen en te weten welke invloed dit heeft op de financiële prestaties van bedrijven. Rapporteer actief en open over het gevoerde beleggingsbeleid. Als een pensioenfonds deze stappen vandaag onderneemt, helpt het morgen niet alleen anderen in verre landen, maar ook zichzelf, met een betere relatie met belanghebbenden en een goede kans op een prima resultaat op de koop toe.
Floris Lambrechtsen
Floris Lambrechtsen werkt als adviseur bij KPMG Sustainability. Dit artikel kwam tot stand i.s.m. Allerd Stikker van de Ecological Management Foundation.
