(Gepubliceerd in Het Financieele Dagblad van 16 oktober 2004).
K-Rep Bank uit Kenia verstrekt microleningen aan arme ondernemers. Deze activiteit verlicht hun armoe en de bank kan er van bestaan.
NAIROBI – Dominic Mwarusi loopt trots rond in zijn winkeltje. Tien jaar geleden was zijn mini-supermarkt nog klein. Nu is de afmeting bijna het dubbele, maar niet ruimer dan 5 bij 10 meter. Mwarusi is echter voor Keniase begrippen een succesvol zakenman. Hij heeft het ver geschopt in de sloppenwijk Kawangare van Nairobi. Zijn geheim? ‘Ik ben goedkoop en ik ben aardig voor de mensen.’
Het geld om te kunnen ‘expanderen’ leende hij bij K-Rep Bank, die kansarm ondernemers microleningen verstrekt vanaf omgerekend ongeveer euro 10. Mwarusi heeft zich zó ‘succesvol’ ontwikkeld dat hij bij de bank zelfstandig geld kan lenen. Dat is voor weinigen weggelegd. Verreweg de meeste van de 50.000 klanten die een onaanzienlijk groentekraampje, een kledingzaakje, of kioskje drijven, krijgen slechts de mogelijkheid als collectief te lenen. Daarbij staat het collectief garant voor terugbetaling door de leden. De risico’s voor de bank zijn daardoor beter te beheersen.
De leningsvorm is een commercieel gezonde wijze van bankieren met arme mensen. ‘We maken winst vanaf het eerste jaar’, vertelt algemeen directeur Kimanthi Mutua aan een groepje Nederlandse journalisten op het zwaarbewaakte tempelachtige hoofdkantoor van K-Rep Bank aan de rand van een sloppenwijken van de Keniase hoofdstad. K-Rep ontstond vijf jaar geleden uit de niet-gouvernementele organisatie ‘Kenya Rural Enterprise Programme’ als een formele bank onder toezicht van de centrale bank van Kenia. Dat gebeurde met hulp van binnen- en buitenlandse aandeelhouders. Het Nederlandse Triodos-Doen Fonds is er daar met een participatie van 11% een van. Triodos-Doen is een samenwerking tussen Triodos Bank en de Stichting Doen, die werkt met gelden van de Nationale Postcodeloterij.
Kleine ondernemers kunnen in een land als Kenia niet bij gewone banken zoals Barclays , Standard Chartered of Kenya Commercial Bank terecht. Armen hebben geen erkend onderpand om krediet op te krijgen en de microleningen zijn voor gewone banken niet interessant. Omdat mensen verstoken zijn van krediet, blijft hun nering marginaal en is het moeilijk een bestaan op te bouwen. Dat is het lot van tientallen miljoenen Kenianen.
Het 30 miljoen inwoners tellende land is een van de armste in de wereld en sukkelt achteruit. Drie van de vier Kenianen leven onder de armoedegrens van één dollar per dag, is de schatting van de gezaghebbende econoom en columnist van de Keniase krant The Standard, Dennis Kabaraa. Dat cijfer is nog somberder dan het officiële armoedecijfer van ruim 60%.
Juist regeringen van arme landen leggen hun eigen bevolking veel in de weg bij het verkrijgen van toegang tot de financiële markt. Informatie over de kredietwaardigheid is in Kenia bijvoorbeeld zeer schaars, blijkt uit het vorige maand gepubliceerd rapport Doing Business 2005, waarin 145 landen met elkaar worden vergeleken. Een groot deel van de economie van Kenia speelt zich af in het informele circuit.
Een bank als K-Rep biedt Mwarusi met zijn minisupermarkt of Cathrine Kitummu, die een dorpswinkelje drijft in de Nigeriaanse sloppenwijk Kiberia, perspectief. De bank, die ruim 300 personeelsleden telt, verstrekt kredieten aan ongeveer 50.000 klanten. De meesten zijn ondergebracht in zo’n 3000 ‘solidariteitsgroepen’, die door heel Kenia verspreid zitten. Als een lid van een groep niet betaalt, neemt een ander de schuld over op basis van onderpand, bijvoorbeeld een tv of een tafel. In schriftjes wordt de lening, die alleen mogelijk is in combinatie met sparen, bijgehouden. ‘De groep beschermt zichzelf’, zegt Moses Banda, hoofd van de kredietafdeling, die omgerekend euro 23 mln heeft uitstaan. De wijze van financieren blijft bewerkelijk en de in rekening gebrachte jaarrente van zo’n 17% is niet laag.
De wijze bankieren sluit echter aan bij de ervaringen van de laatste jaren, namelijk dat bij ontwikkelingslanden giften alleen niet genoeg zijn. Het creëren van een ondernemersklimaat dat bijdraagt aan zelfredzaamheid en economische groei, neemt in het debat tussen arme landen en hun donors een grotere plaats in. Microfinanciering speelt hierop in.
