Laat ondernemers hun werk doen, beloon duurzame koplopers en neem publiekelijk stelling. Gebruik de media als de belangen van minvermogenden met voeten worden getreden.
Als er een meester was in het gebruik van veelzeggende beeldentaal, dan was het wel Marten Toonder. Begin jaren zestig schreef hij het verhaal ‘De Bovenbazen’. Dit verhaal moet tot de verplichte literatuur behoren voor iedere bankier, econoom en topondernemer.
Het verhaal gaat over de ‘bovenste tien’, de bovenbazen. Zij wonen in de gouden bergen. Om sterker te staan tegenover de hebzuchtige buitenwereld hebben zij zich omringd met voetangels, klemmen en schrikdraad. Om de tijd te doden ruilen zij steeds opnieuw hun bezittingen onder elkaar. Een kommervol bestaan, want degenen die niets hebben, hebben tenminste de mogelijkheid er iets bij te krijgen, degenen die echter alles al hebben kunnen alleen maar iets kwijtraken en dat geeft grote zorgen en spanningen.
Het economische systeem van de bovenbazen is gebaseerd op verslijten, verbranden, verteren en weggooien. Tevens moeten de minvermogenden onder controle gehouden worden, want zij kunnen voor onrust zorgen. Heer Bommel, voor wie geld geen rol speelt, weet dit systeem uiteindelijk te verstoren. Niet door het van buiten te bestrijden, maar door er deel van uit te maken en van binnenuit te vernieuwen en te bekritiseren. De eeuwig draaiende futvoeder – duurzame energie door een perpetuum mobile – van Kwetal en de ecologische kennis van Pee Pastinakel zorgen uiteindelijk voor herstel van de maatschappelijke rust en vooruitgang voor alle minvermogenden.
De ASN Bank is in de jaren negentig de eerste bank die de tijd rijp acht voor een echt beursgenoteerd ethisch aandelenfonds: het ASN Aandelenfonds. Behalve dat het fonds het eerste was, was een tweede belangrijk kenmerk dat het fonds de missie van de bank wist om te zetten in concrete beleggingscriteria voor milieu, sociaal beleid, mensenrechten en ontwikkelingslanden. De criteria zijn nog steeds helder, begrijpelijk en toegankelijk.
Het onopvallende maar juist kenmerkende van de ASN Bank is dat zij zich primair richt op de particulier. Dat betekent dat wij de grote vraagstukken over ethiek en duurzame ontwikkeling in de financiële wereld blijven vertalen naar concrete, beleefbare onderwerpen en voorbeelden. Dat betekent onder meer dat wij onveranderd in onze ethische beleggingscriteria de dingen gewoon bij naam blijven noemen. En ook heel duidelijk maken waar onze ondergrens ligt.
De ASN Bank maakt keuzes, hoe moeilijk soms ook, en wij leggen daarover verantwoording af . Wij willen open en eerlijk zijn over de dilemma’s die zich daarbij voordoen. Ondernemingen en overheden beoordelen op hun beleid is ongelooflijk complex. Ethische vraagstukken over economische rechtvaardigheid, milieu en mensenrechten daarbij betrekken maakt het nog veel ingewikkelder. Wij zullen stelling blijven nemen over maatschappelijke kwesties die ook de financiële sector aangaat.
Een concreet voorbeeld waar ik de vorige week mee geconfronteerd werd in de ‘Beurstrends update’ van een van de grootste banken in Nederland. Daarin wordt het olieconcern Total warm aanbevolen. Mogelijke kortetermijnkoerswinst zeker 15 procent. Tegelijkertijd staat ditzelfde bedrijf ter discussie vanwege zijn betrokkenheid bij gedwongen arbeid en mensenrechtenschendingen in Myanmar (het vroegere Birma). Onacceptabel. Hoe kan een bank die zegt maatschappelijk verantwoord ondernemen zeer belangrijk te vinden haar beleggingsklanten een dergelijk concern aanbevelen? Dit past gewoon niet.
Ethiek, een eigen mening en ook nog uitkomen voor je idealen, dat zijn tegenwoordig eigenschappen waar maar weinig banken en beleggers zich mee durven te profileren. Het begrip ‘duurzaamheid’ is eigenlijk een benaming voor een ingewikkelde en soms hartstochtelijke zoektocht naar het herijken van ook ondernemingsgebonden ethische standaarden.
Uit ons regelmatige onderzoek naar het begrip ‘duurzaamheid’ blijkt dat er nauwelijks een relatie wordt gelegd met concrete onderwerpen als mensenrechten, milieu, natuur, arbeidsomstandigheden, dierenwelzijn, kinderarbeid, ontwikkelingslanden, vrije meningsuiting, veiligheid et cetera.
Duurzaamheid wordt grotendeels als een vage aanduiding gezien van ‘iéts wat lang meegaat’. Laat staan dat men een specifiek beeld heeft van het begrip duurzaamheid in relatie tot bankieren. Als daar nog bij komt dat er eigenlijk bijna geen ethische beleggingsfondsen en banken zijn die ook nog een absoluut oordeel durven te vellen op basis van inzichtelijke en voor iedereen begrijpelijke criteria, is het niet zo gek dat de ASN Bank de snelst groeiende ethische belegger is.
Als mensen ethisch willen bankieren, willen zij duidelijkheid en een heldere aanpak. De ‘best in class’-benadering, waarbij alle prestaties van bedrijven op een relatieve schaal worden beoordeeld zonder ook uitsluitingen te durven hanteren, leidt niet tot actie bij de klant. Het ‘engagementmodel’, waarbij het gaat om het beïnvloeden van het ondernemingsbeleid via de bestuurskamer, wordt als vaag en als uitvlucht beleefd.
Wij willen doen wat onze klanten willen en geven uiting aan ons maatschappelijk engagement. Een voorbeeld. Wilt u als u melk koopt, waarbij men zegt dat dier en natuur gespaard zijn, duidelijk een keurmerk en een garantie dat dit ook echt zo is of vindt u het genoeg als op het melkpak staat dat er waarschijnlijk rekening is gehouden met dier en milieu en dat er tegen de boer is gezegd dat het fijn zou zijn als hij dit te zijner tijd ook echt doet. Dit lijkt wat flauw, maar heel veel transparanter en concreter lijkt de veelomarmde engagementstrategie nog niet te worden. Laat staan dat de consument er door in beweging komt in het maken bij financiële keuzes.
Laat ondernemers vooral hun werk doen, laat engagement geen loze bemoeipolitiek worden, doe aanbevelingen, beloon koplopers en neem publiekelijk stelling, gebruik de media als zij zich als bovenbazen gaan gedragen die de belangen van de minvermogenden met voeten treden. Toch zijn wij niet naïef en lossen we de vraagstukken van de opwarming van de aarde, kinderarbeid en armoede niet in zijn geheel op. Maar de ASN Bank wil nadrukkelijk deel uitmaken van de oplossing en niet in de problemen blijven hangen. We moeten ons onvermoeibaar inzetten voor nieuwe oplossingen en initiatieven zonder ons kritisch vermogen te verliezen. Daar is durf, passie, betrokkenheid en kennis voor nodig.
Zolang er mensen en organisaties zijn die echt werken aan een duurzame samenleving is er hoop. Zonder die hoop zijn wij nergens. Kwetal verwoordt dat prachtig tegen Bommel, verwijzend naar het bos dat bijna geheel vernietigd was: ‘Het leven zit er weer in, en zolang dat zo is, kan ik altijd futvoeders maken.’
Ewoud Goudswaard en Jeroen Jansen vormen de di- rectie van ASN Bank in Den Haag. Dit artikel is een verkorte versie van de speech die Goudswaard vandaag op de dag van het ethisch beleggen uitspreekt.
