De grootbanken zijn nog nauwelijks van de schrik bekomen van de ophef over hun manier van beleggen, in gang gezet door het tv-programma Zembla. Ondanks alle mooie intenties en initiatieven bleken zij toch wat minder verantwoord te beleggen dan werd aangenomen. Goede reputaties zijn gesneuveld en klanten denken aan de overstap.
Bij de pensioenfondsen kunnen de deelnemers niet met hun voeten stemmen, maar ook de Vereniging van Bedrijfstakpensioenfondsen (VB) en de Stichting Ondernemingspensioenfondsen (OPF) hebben door een uitzending van Zembla in maart ondervonden hoe snel maatschappelijke verontwaardiging kan ontstaan. Die ontstond over het feit dat pensioenfondsen belegden in fabrikanten van clusterbommen en landmijnen en ondernemingen die gebruikmaakten van kinderarbeid. Maar ook de in beeld gebrachte laconieke houding van de bestuurders van de pensioenfondsen was menig deelnemer een doorn in het oog.
Peter Borgdorff, directeur van VB, vertelt dat de Zembla-uitzending een schok teweeg heeft gebracht in de pensioenfondsenwereld. ‘Aan de ene kant was het de schrik dat er blijkbaar belegd werd in bedrijven waar men te weinig van wist. Aan de andere kant was het de schok dat de bestuurders moeite hadden om verantwoording over hun beleggingsbeleid af te leggen.’
Het eigen besef dat er iets moest gebeuren op beleidsgebied en de ophef die daarna onder het grote publiek en in de politiek ontstond, waren aanleiding voor VB en OPF om actie te ondernemen. Borgdorff: ‘Verantwoord beleggen is niet nieuw voor de pensioenfondsen, sommige zijn er al sinds 1999 mee bezig, maar door allerlei omstandigheden gaat de ontwikkeling niet zo snel. Ieder fonds heeft zijn eigen tempo en gaat er op zijn eigen manier mee om.’
Grote handicap is het gebrek aan kennis en ervaring. Borgdorff: ‘Besturen van pensioenfondsen weten vaak niet waar ze de informatie over verantwoord beleggen vandaan moeten halen. Vermogensbeheerders zijn toch vooral gefixeerd op rendement en hebben weinig affiniteit met emotionele onderwerpen als wapenfabrikanten en kinderarbeid. En als ze zich erin verdiepen, dan stuiten ze al snel op de vraag: hoe ver moeten we gaan? Als we niet in wapenfabrikanten beleggen, mogen we dan ook niet in hun toeleveranciers investeren? Kortom dilemma’s waar we verder over moeten praten.’
Om de pensioenfondsen te helpen met de gedachtevorming en het beleid, gaan VB en OPF een handleiding ontwikkelen, die in november wordt gepresenteerd. Onder leiding van Harry Hummels, hoogleraar duurzaam beleggen, is een ‘praktische’ commissie samengesteld die de handleiding moet samenstellen.
Frans Prins van OPF benadrukt dat de handleiding geen normen bevat. ‘Wij willen onze pensioenfondsen helpen bij het formuleren bij beleid en handvatten bieden om met de dilemma’s om te gaan.’
Zelfs met de handleiding wordt het al moeilijk genoeg. Prins: ‘Pensioenfondsen zullen moeten kiezen wat hun beleid zal zijn. Een voorbeeld: kernenergie was jarenlang heel omstreden en lijkt nu steeds acceptabeler te worden. De overheid doet de energiepolitiek en de fondsen kiezen waarin ze beleggen. Ieder heeft zijn eigen rol en maakt eigen keuzes. Wat die keuze is, daar bemoeien we ons niet mee.’
De burgers willen een verantwoord belegd pensioen
De Zembla-uitzending over het beleggingsbeleid van de pensioenfondsen was op 18 maart. Twee weken na de uitzending heeft het adviesbureau Hill & Knowlton onderzoek gedaan onder 900 mensen die via internet een vragenlijst invulden.
Opvallend was de hoge score (72%) van de mensen die bekend waren met het feit dat pensioenfondsen beleggen in bedrijven die onder andere clusterbommen maken, het milieu vervuilen of gebruikmaken van kinderarbeid. Van dat aantal vindt 71% dat onaanvaardbaar.
Van de respondenten geeft 42% aan dat het vertrouwen in de pensioenfondsen door de ophef is afgenomen.
Maar liefst 91% vindt het een goed idee dat pensioenfondsen openbaar maken in welke bedrijven zij beleggen.
Uit een vervolgonderzoek blijkt dat bijna de helft van de mensen gelooft dat het streven naar rendement ten koste gaat van verantwoord gedrag. Toch vindt 62% het behalen van rendement niet belangrijker dan verantwoord beleggen.
