Het kabinet heeft geen inzicht in de mate waarin Nederlandse banken en verzekeraars in schaliegas- en plasticbedrijven investeren. Zo luidde deze week het antwoord op Kamervragen van GroenLinks. Maar als ze daarin investeren dan ‘behoren’ zij de risico’s van internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO) ‘goed in kaart te brengen en af te dekken’. Dit is volgens het kabinet niet de verantwoordelijkheid van de overheid. Hoe deze bedrijven hier invulling aan geven ‘is hun eigen verantwoordelijkheid’.
Investeringen voeden de plasticsoep
Door investeringen in schaliegas en plastic neemt de productie van goedkoop (verpakkings)plastic toe en daarmee het milieudrama van de plasticsoep. Uit het vorig jaar verschenen rapport Plastic Finance van de Eerlijke Bank- en Verzekeringswijzer, in samenwerking met Plastic Soup Foundation, blijkt dat de meeste Nederlandse banken en verzekeraars volop investeren in schaliegas en plasticproductie. Het gaat bij elkaar om miljarden dollars. Het rapport concludeert dat de relatie tussen plasticsoep en investeringen in schaliegas en plastic een blinde vlek is in het investeringsbeleid van de financiële instellingen.
Vrijwillige afspraken voldoen niet
Minister Kaag (D66, buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking) wijst in haar antwoord op de implementatie van IMVO-convenanten. Tot nu toe heeft de overheid met acht sectoren zo’n convenant gesloten over internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen, waaronder de bankensector en de verzekeringssector.
In deze convenanten staan afspraken over maatschappelijk verantwoord ondernemen in het buitenland, om ‘eventuele misstanden op het gebied van mensenrechten, arbeidsrechten en milieu te kunnen voorkomen’, aldus de voorlichtingssite van de overheid. Maar het convenant met de banken is inmiddels beëindigd. Bovendien ontbrak in de Dutch Banking Sector Agreement milieuschade als criterium (omdat de banken dat weigerden).
Van de deelnemers aan IMVO-convenanten wordt verwacht dat zij de risico’s beoordelen en vervolgens hun beleid hierop aanpassen. Die verantwoordelijkheid ligt overigens ook al besloten in internationale richtlijnen, zoals de Guiding Principles on business and human rights van de Verenigde Naties, de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen en de fundamentele arbeidsnormen van de ILO. In weerwil van deze verplichtingen, leggen de meeste van de onderzochte financiële instellingen in het geheel geen verantwoording af over de gevolgen van hun investeringen in plastic, blijkt uit het genoemde rapport Plastic Finance.
Gevalletje slager die zijn eigen vlees keurt
Het kabinet meet met twee maten. In 2019 tekende de overheid een overeenkomst met enkele tientallen bedrijven om de milieudruk van plastic te verminderen en circulariteit te bevorderen. Echte plasticproducenten, denk aan, INEOS, Dow Chemical, Borealis of Shell, hebben het Plastic Pact niet ondertekend. Dit geldt evenzeer voor de Europese variant die een maand geleden werd gepresenteerd op initiatief van de Nederlandse en Franse overheid, het European Plastics Pact.
Wie minder plastic wil, moet vooral minder plastic produceren. Daarom is het onbegrijpelijk dat het kabinet de verantwoordelijkheid geheel bij de bedrijven zelf legt en niet ingrijpt. De overheid laat de slager zijn eigen vlees keuren aan de hand van overeenkomsten die op basis van vrijwilligheid gesloten worden.
Oproep wetenschappers: pak Shell aan
Niet voor niets riep een groep van bezorgde wetenschappers en experts vorige maand de overheid in een open brief op om verder te kijken dan de plastic pacts en juist de producenten aan te pakken, te beginnen bij Shell. De multinational neemt dit jaar een fabriek in Pennsylvania in de Verenigde Staten in gebruik voor plasticproductie op basis van schaliegas.
De wetenschappers: ‘De Nederlandse overheid spreekt Shell tot nog toe niet aan op haar dominante rol in dit mondiale drama [van plasticsoep]. En vertrouwt op zelfregulering om tot gedragsverandering te komen. Dat is veel en veel te slap. Shell is een bedrijf dat onder Nederlands recht valt en daarmee draagt de overheid wel degelijk verantwoordelijkheid voor het doen en laten van dit soort grote vervuilers. Ook al valt hun voetafdruk grotendeels buiten de Nederlandse grenzen.’
Foto: By Drums600 – Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=76249312
