In de aanloop naar Prinsjesdag maakt Social Finance NL de balans op van tien jaar resultaatfinanciering middels Social Impact Bonds in Nederland. In dit instrument ligt de nadruk op het betalen voor het behaalde resultaat in plaats van voor de inspanning. Dat dit kan leiden tot betere resultaten voor de doelgroep die centraal staat, blijkt uit het rapport ‘De toekomst van resultaatfinanciering’. Bovendien zorgt het voor een efficiënter en effectiever overheidsbeleid. Iets wat het huidige kabinet goed kan gebruiken met de grote maatschappelijke opgaven en de ophanden zijnde bezuinigingsplannen. Toch is resultaatfinanciering tien jaar na haar introductie in Nederland nog altijd een niche-instrument binnen de overheid. Daarom roept Social Finance NL op tot een ‘resultatenrevolutie’. Het eerste exemplaar van het rapport werd overhandigd aan Pieter Duisenberg, president van de Algemene Rekenkamer.
Voor Prinsjesdag 2024 worden grote bezuinigingen verwacht. Het nieuwe kabinet is van plan om rigoureuze maatregelen te nemen, onder andere door het aantal ambtenaren bij de Rijksoverheid flink in te laten krimpen. Ruben Koekoek, mededirecteur van Social Finance NL en auteur van het rapport: “Of er bezuinigd moet worden en waarop is een politieke keuze. Wij pleiten ervoor vooral te kijken hoe beleidsdoelen effectiever en efficiënter kunnen worden bereikt. Want door gewoon met de botte bijl mensen weg te bezuinigen, gaan de maatschappelijke problemen waar we mee te maken hebben niet sneller opgelost worden. Het gaat erom dat de focus verschuift naar wat je wil bereiken, welke resultaten voor welke doelgroep, en je van daaruit zoekt naar een oplossing en bijpassende financiering die zo efficiënt en effectief mogelijk is. In het rapport beschrijven we voorbeelden uit verschillende landen waarin we uiteenzetten hoe ze daar resultaatgerichter werken. Laten we daar in Nederland vooral ons voordeel mee doen.”
Betalen voor diensten versus resultaatfinanciering
Het betalen voor de diensten van een partij, ongeacht het behaalde resultaat, is nog steeds de meest voorkomende manier van contracteren bij de overheid. Terwijl overheden en publieke diensten juist bestaan om tastbare resultaten voor hun doelgroep te realiseren. Als organisaties worden betaald voor hun diensten in plaats van hun behaalde resultaten, is de kans aanwezig dat de doelgroep niet optimaal wordt geholpen. Bij resultaatfinanciering staat de verandering bij de doelgroep centraal, in plaats van de uitvoering van programma’s. Dit stimuleert efficiëntie, maar vooral effectiviteit, omdat resultaatfinanciering kan leiden tot betere publiek-private samenwerking, meer inzet op preventie en bepaalde mate van legitimiteit. Hierdoor kunnen overheden actief sturen op uitkomsten voor verschillende doelgroepen.
Van niche instrument naar mainstream?
Uit het rapport blijkt dat zowel resultaatfinanciering als resultaatgericht werken nog een niche instrument zijn binnen de overheid. Uit gesprekken met de Social Impact Bond pioniers uit Rotterdam, maar ook met andere ervaringsdeskundigen op het gebied van resultaatfinanciering blijkt dat resultaatgericht werken, een focus op outcomes, vaak wordt verward met taakgericht werken, een focus op outputs. Bij resultaatfinanciering ligt het zwaartepunt bij een evidence-based aanpak die op middellange termijn zichtbare resultaten laat zien, terwijl overheden juist vaak op zoek zijn naar snelle, korte termijnoplossingen. Om de inzet van resultaatfinanciering te stimuleren zijn er onder andere in het Verenigd Koninkrijk aparte afdelingen opgetuigd binnen ministeries en is er een resultatenfonds opgericht dat een deel van de resultaatuitbetaling voor haar rekening neemt.
Dr. Eleanor Carter, research director bij het Government Outcomes Lab, Blavatnik School of Government, Oxford University doet al jaren onderzoek naar resultaatgerichte publiek-private samenwerkingen: “Resultaatfinanciering doorbreekt traditionele culturele normen in de publieke sector. Om die definitieve doorbraak te realiseren, is sterk leiderschap nodig en moeten we het instrument blijven aanscherpen, verbeteren en met data laten zien wat het oplevert, juist ook voor de mensen waar het om gaat. In het VK zien we dat resultatenfondsen helpen om de drempel te verlagen. Dit zou in Nederland ook goed kunnen werken en zie ik als een belangrijke kans om resultaatfinanciering van niche naar mainstream te brengen.”
Foto: Evelien Hogers
