(Gepubliceerd in Het Financieele Dagblad van 14 oktober 2003).
Terecht worden er de laatste tijd vraagtekens bij gesteld of het wel zo verstandig is dat beleggers en institutionele beleggers in het bijzonder klakkeloos met hun passieve beleggingsbeleid een index volgen. Pensioenfondsen die met hun portefeuilles een index volgen, moeten zich ervan overtuigen dat de ondernemingen die in die index zijn opgenomen voldoen aan de eisen van goed bestuur, en degene die daar niet aan voldoet beweegt tot verbetering.
Bij de Stichting Corporate Governance Onderzoek Pensioenfondsen (SCGOP )zijn ongeveer 25 Nederlandse pensioenfondsen aangesloten, die gezamenlijk ruim tachtig procent van het totale door Nederlandse pensioenfondsen belegde vermogen beheren. SCGOP vraagt zich af hoe pensioenfondsen met de zeggenschapsrechten moeten omgaan, ook wanneer het vermogensbeheer is uitbesteed. Zij gaat er van uit dat de uitoefening van de aan het aandelenbezit verbonden zeggenschapsrechten positief kan bijdragen aan het risico-rendementsprofiel van de beleggingen.
Ook schrijven de aangesloten pensioenfondsen terecht in hun corporate governance-handboek dat criteria zoals omvang en liquiditeit, die opname in een index bepalen, onvoldoende zijn om de onderneming tot verantwoord beleggingsobject te maken. Echter niet alleen het uitoefenen van zeggenschapsrechten leidt tot een beter rendement risicoprofiel, ook door rekening te houden met de corporate governance-prestaties van bedrijven in het beleggingsproces is een outperformance mogelijk van traditionele indices. Dit blijkt bijvoorbeeld uit een sinds januari 1998 door IDeAM beheert corporate governance-fonds. Dit fonds kent in vijfenhalf jaar een bruto geannualiseerde outperformance van de portefeuille van 0,7% bij een tracking error van 1,5%. IDeAM is een Franse vermogensbeheerder die zich volledig richt op het integreren van milieu, sociale en corporate governance-criteria in het beleggingsproces; ze zijn een onderdeel van de Crédit Lyonnais groep en een afsplitsing van ABF Capital Management.
Het is dus inderdaad een verstandige zaak om rekening te houden met corporate governance-criteria en het is zeker iets wat bestuurders van pensioenfondsen niet naar believen ter zijde kunnen schuiven.
Uit de discussies van de afgelopen tijd en de huidige praktijk blijkt echter dat er bij het benutten en het daadwerkelijk uitoefenen van de zeggenschapsrechten nog een lange weg te gaan is. Als het uitoefenen van de zeggenschapsrechten nog een lange weg te gaan heeft, laten we dan ook eens gaan kijken of we geen verstandiger indices kunnen ontwikkelen om te voorkomen dat de meeste pensioenfondsen – op een enkeling na – in hun passieve beleid nog wel steeds klakkeloos indices volgen, die zijn gebaseerd op omvang en liquiditeit. Met SCGOP ben ik het eens dat niets doen zorgt voor een onnodig risico-element in het beleggingsbeleid, dat haaks staat op de verantwoordelijkheid van een fondsbeheerder, die als een goed huisvader over zijn beleggingen moet waken.
De oproep van staatssecretaris Van Gennip aan Euronext om duurzame indices te ontwikkelen is echter niet gericht aan de juiste partij. In plaats daarvan is het beter dat pensioenfondsen eerst gezamenlijk duidelijke eisen opstellen waaraan hun beleggingen in ondernemingen aan moeten voldoen en dan pas indices (laten) ontwikkelen volgens deze richtlijnen, zodat ze volgens hun eigen wensen en richtlijnen kunnen beleggen in verantwoorde beleggingsobjecten. De indices die hierdoor ontstaan zullen dan in ieder geval voldoen aan de eisen die institutionele beleggers hieraan stellen, en die zijn anders dan voor de retailmarkt.
Ik vind dat pensioenfondsen zich niet zouden moeten beperken tot het toetsten van ondernemingen op eisen van goed bestuur, maar dat je als goed huisvader ook rekening moet houden met de sociale en milieuprestaties van een bedrijf. De beurswaarde van een bedrijf bestaat voor een groot gedeelte uit immateriële activa, die niet alleen onder invloed staan van corporate governance-aspecten, maar ook voor een belangrijk gedeelte onder invloed van milieu- en sociale aspecten.
Er is behoefte is aan een duidelijke set van criteria. Meerdere pensioenfondsen geven aan dat zo’n set van gedeelde criteria een zeer welkome leidraad is bij het zetten van stappen op weg naar een nog verantwoorder beleggingsbeleid. Dutch Sustainability Research en Your Good Choice hebben daarom het initiatief genomen om een platform te creëren waar pensioenfondsen onder meer een gezamenlijke stap kunnen zetten naar gedeelde opvattingen. Het is belangrijk dat er niet klakkeloos belegd wordt in ondernemingen, omdat ze vanwege liquiditeit en omvang in een index zijn terechtgekomen. Het is aan de pensioenfondsen om hier verder een invulling aan te geven.
Marcel de Berg
Drs Marcel de Berg RBA is consultant duurzaam vermogensbeheer Your Good Choice.
