Onterecht hangt over het publieke debat over aandeelhoudersactivisme of -engagement een deken van wantrouwen. Aandeelhoudersactivisme wordt vaak geassocieerd met het kortetermijndenken van eigenaren en met puur winstbejag. Maar het tegendeel is het geval. Een geëngageerde houding van aandeelhouders is een prima middel om het denken over de lange termijn te stimuleren in de Nederlandse bestuurskamers. En het gebeurt ook, want Nederlandse institutionele beleggers spreken in toenemende mate ondernemingen aan op hun prestaties voor duurzaam ondernemen. Het gaat daarbij om niet-financiële zaken als milieudoelstellingen, klimaat of armoedebestrijding.
Aandeelhoudersactivisme wordt nog te weinig gezien als een instrument om ondernemingsbestuurders actief aan te spreken op hun prestaties op kwesties die de ondernemingswaarde op de langere termijn kunnen beïnvloeden. Maar al te vaak wordt ten onrechte verondersteld dat beleggers niet geïnteresseerd zijn in dergelijke duurzaamheidskwesties en dat ondernemingen zich op dit gebied niet laten opvoeden door beleggers.
Uit een onderzoek dat ik heb gedaan naar aandeelhoudersactivisme onder institutionele beleggers in Nederland doemt echter een heel ander beeld op. Uit dit onderzoek naar duurzaamheidskwesties blijkt dat bijna de helft van alle beursgenoteerde ondernemingen in Nederland door Nederlandse institutionele beleggers actief is benaderd over dergelijke niet-financiële kwesties. Bij ondernemingen met een AEX-notering ligt dit percentage zelfs hoger. Van deze groep ondernemingen geeft de helft aan dat ze benaderd worden door Nederlandse institutionele beleggers over duurzaamheidsissues.
De onderzoeksresultaten tonen aan dat Nederlandse institutionele beleggers er beslist niet alleen een kortetermijnperspectief op na houden in hun actieve opstelling in de richting van ondernemingen. Juist deze groep beleggers raakt ook geïnteresseerd in de waarde van de onderneming op de langere termijn. Aandeelhoudersactivisme in kwesties van duurzaam opereren stimuleert
ondernemingsbestuurders juist om ook de waarde van een onderneming op de langere termijn in de gaten te houden en ook andere stakeholderbelangen mee te nemen in hun beslissingen.
Uit het onderzoek blijkt verder dat Nederlandse institutionele beleggers ook daadwerkelijk effectief zijn en resultaat boeken bij het beïnvloeden van het ondernemingsgedrag op duurzaamheidskwesties. Zo geeft 77 procent van de Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen aan dat zij, door toedoen van Nederlandse institutionele beleggers, hun prestaties op het gebied van transparantie en rapportage over duurzaamheid hebben verbeterd. Bovendien geeft bijna de helft van deze ondernemingen aan door de actieve opstelling van beleggers veel bewuster te zijn geworden van de risico’s en kansen die bepaalde duurzaamheidszaken uitoefenen op de waarde van de onderneming. Dit toont aan dat ondernemingen zich wel degelijk laten beïnvloeden door institutionele beleggers.
Het onderzoek wijst erop dat aandeelhoudersactivisme een belangrijke drijfveer vormt voor de ontwikkeling van duurzaam ondernemen binnen Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen. Het toont aan dat aandeelhoudersactivisme als instrument geschikt is om de blik van het ondernemingsbestuur af te wenden van het pure kortetermijndenken. En ook toont het aan dat die vorm van betrokkenheid van aandeelhouders ervoor zorgt dat ondernemers zich niet exclusief richten op aandeelhoudersbelangen. Op deze manier kan het Nederlandse aandeelhoudersactivisme, met ook zijn aandacht voor niet-financiële kwesties, een tegenwicht bieden aan de Angelsaksische invloeden op het gedrag van Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen.
In plaats van het aandeelhoudersactivisme als iets ongewenst te beschouwen, is het veel interessanter om óók te kijken naar de positieve uitwerkingen ervan. Het debat over het aandeelhoudersactivisme zou daarom veel meer moeten gaan over de vraag hoe de Nederlandse institutionele beleggers gestimuleerd kunnen worden ondernemingen nóg actiever aan te spreken op hun prestaties die betrekking hebben op dergelijke niet-financiële issues. Op die manier kan het bredere Europese denken in termen van stakeholders beschermd worden tegen het Angelsaksische denken in aandeelhouderswaarde.
Lars Kurznack is adviseur bij de Adviesgroep Duurzaam Ondernemen van DHV en verrichte onderzoek naar aandeelhoudersactivisme bij institutionele beleggers.
