Oproepen tot maatschappelijk verantwoord beleggen lijkt eenvoudig, maar daadwerkelijk maatschappelijk verantwoord beleggen heeft vele haken en ogen. Aandelen in de wapenindustrie bieden vaak een hoog rendement en een goede mate van zekerheid. Echter, de wapenindustrie staat nu niet bepaald bekend om haar maatschappelijk verantwoord ondernemen ( mvo ).
Pensioenfondsen zijn op zoek naar rentabiliteit en stabiliteit. Zeker na 2002, toen na het ineenzakken van de koersen de pensioenen onvoldoende waren gedekt. Transparantie is het eerste kenmerk van mvo . Vandaar dat – als reactie op de huidige commotie – de vier grote pensioenfondsen op hun site lijsten publiceren van fondsen waarin zij beleggen. Dit wil nog niet zeggen dat het alleen mvo -fondsen ( mvo ‘s) zijn.
Dergelijke fondsen hebben oog voor de maatschappij en het milieu. Maar mvo ’s blijken eveneens goed te scoren op zekerheid. In de jaren 2002 en 2003 zagen we de koersen kelderen. De waarde van de standaard aandelenportefeuilles vervlogen. De mvo ’s bleken echter redelijk stabiel.
Stabiliteit is gekoppeld aan de langetermijnvisie van die fondsen met betrekking tot hun bedrijfsvoering. De afgelopen recessie toont dat het investeren in mvo ’s stabiliteit biedt, daar waar andere fondsen wankelen. Toch lijken pensioenfondsen de voordelen van mvo ’s nog niet te onderkennen. Al op 27 juni 2003 lazen we in deze krant: ‘Onder pensioenfondsen neemt het enthousiasme voor duurzaam beleggen niet toe. Het niveau is ten opzichte van vorig jaar ongeveer gelijk gebleven.’
Het is niet duidelijk wat we onder mvo moeten verstaan. De definitie van hetgeen we onder ‘maatschappij’ moeten verstaan is al een probleem: maken wij ons allen druk over clusterbommen of is het slechts een luidruchtige minderheid? Houdt de maatschappij op bij de landsgrenzen? De maatschappij is niet te definiëren. Volgt de vraag wat de maatschappij verantwoord acht. Daarop valt geen standaardantwoord te geven.
Mvo betekent voor pensioenfondsen een uitgebreide zoektocht naar hetgeen hun klanten als maatschappelijk verantwoord ervaren. Vervolgens moeten keuzes gemaakt worden, waarbij de rentabiliteit en stabiliteit voor de lange termijn verzekerd moeten worden.
De pensioenfondsen kunnen verschillende pensioenen samenstellen die gebaseerd zijn op verschillende beleggingsportefeuilles. Dit biedt de maatschappelijk geëngageerde klant de mogelijkheid
te kiezen voor een pensioen dat wordt belegd in maatschappelijk verantwoorde fondsen. Stel nu dat onze maatschappij inderdaad massaal kiest voor mvo ‘s, dan wordt het interessanter voor ‘gewone’ fondsen meer aandacht te besteden aan hun maatschappelijke verantwoordelijkheid. Ze kunnen hun beleid gaan aanpassen om zodoende in aanmerking te komen voor investeringen vanuit de pensioenfondsen. De pensioenfondsen oefenen zo als aandeelhouder indirect invloed uit op het maatschappelijk verantwoord beleid van de ondernemingen. Daarbij groeit ook het reservoir aan stabiele mvo ‘s.
Transparantie van pensioenfondsen kan niet beperkt blijven tot lijsten publiceren. Zij moeten transparant zijn ten aanzien van de criteria die zij hanteren bij de categorisering van ondernemingen als mvo ‘s. Hanteren zij hiervoor de bekende duurzame beursindices zoals de Dow Jones Sustainability Indexes of de FTSE4Good indices? Of besluiten ze zelf criteria op te stellen waaraan de ondernemingen moeten voldoen?
Rest de vraag of de pensioenfondsen certificering van groene fondsen gaan eisen of dat ze zelf monitoren of de ondernemingen ook daadwerkelijk aan door het pensioenfonds opgestelde criteria voldoen. Zonder monitoring van het maatschappelijk verantwoorde karakter van een mvo kan verantwoord ondernemen een mijnenveld blijken.
Dr Sylvie C. Bleker-van Eyk is senior manager Ernst & Young Security & Integrity Services/compliance services.
