Wie de vele berichten over verantwoord beleggen leest, krijgt de indruk dat het onbegonnen werk is. Alleen over controversiële wapens lijkt overeenstemming te zijn. Maar onderwerpen als klimaat, bezette Palestijnse gebieden, werknemersrechten en conflictgrondstoffen zijn omgeven door dilemma’s. Ook is er onenigheid wat nou het meeste effect heeft. Praten met bedrijven over hun slechte prestaties op het gebied van bijvoorbeeld mensenrechten? Of juist niet in bedrijven met slechte prestaties beleggen? Hoe bereik je echt iets: door niet te investeren in wat niet goed, is of door alleen te investeren in wat wel goed is?
Al die vragen en overwegingen kunnen je de indruk geven dat je maar beter niet aan verantwoord beleggen kunt beginnen. Toch willen steeds meer pensioenfondsen, verzekeraars en banken die kant op. Gaat dat wel goed?
Wat verantwoord beleggen vaak zo complex maakt, is dat mensen op zoek gaan naar de heilige graal. Die ene, universele aanpak, die altijd voor iedereen geldt. De eenduidige antwoorden op de hierboven geschetste dilemma’s. Juist die zoektocht naar die eenduidige waarheid maakt onbegonnen werk van duurzaam beleggen. Want er zijn veel deskundigen op het gebied van verantwoord beleggen, met evenzoveel meningen.
De oplossing ligt erin dat we niet zoeken naar één eenvoudige oplossing, maar dat we complexiteit accepteren. Het fenomeen ‘dilemma’ speelt daarin een belangrijke rol. Dilemma’s zijn al die complexe vraagstukken waarop ogenschijnlijk niet één algemeen geldend antwoord is. Aan elk dilemma zijn meerdere waarheden verbonden.
Iets te vaak wordt de indruk gewekt dat wie verantwoord belegt of onderneemt, een kast vol dilemma’s heeft. Dat wie geen dilemma’s heeft, niet bezig is met verantwoord beleggen. Stakeholders doen daar gretig aan mee: zij willen graag weten waar de dilemma’s zitten. Dilemma’s zijn bij voorkeur héél ingewikkeld. En dus heel moeilijk op te lossen. Dat is mooi, want beleggers en bedrijven hebben er vaak helemaal geen belang bij om dilemma’s op te lossen. Door ze in stand te houden hoeven ze niks te veranderen. Beleggers kunnen hun beleggingen laten zoals ze zijn.
Maar uiteindelijk draait het er bij verantwoord beleggen toch om dat je die dilemma’s oplost. Daar is een simpele aanpak voor: je maakt keuzes. Jouw keuze is geen eenduidige waarheid die voor iedereen geldt. Maar het is wel een beslissing waar jij achter staat, en waar je naar kunt handelen. Dat betekent wel dat je als belegger de relatieve rust die dilemma’s bieden, achter je laat. Je moet in de schijnwerpers durven staan met de keuzes die je maakt. Wie keuzes maakt, heeft geen dilemma’s.
Piet Sprengers is hoofd Duurzaamheidsbeleid en -onderzoek bij de ASN Bank
