Het Vaticaan publiceerde vorige week een nieuw document. En dit keer niet over een binnenkerkelijke kwestie, maar over iets wat ons allemaal raakt: de economie en de financiële sector.
In het document, Overwegingen voor een ethische onderscheiding ten aanzien van enkele aspecten van het huidige economisch-financiële systeem, stelt het Vaticaan primair de vraag ‘Waartoe zijn wij op aarde?’ centraal. Deze vraag stelt ze niet alleen aan bedrijven en financiële instellingen, zoals banken en beleggingsfondsen, maar deze gewetensvraag stelt ze aan íeder van ons. Er wordt gepleit dat de mens veel meer is dan een individualistische consument, iemand die op zichzelf staat, niets met de ander te maken heeft en alleen maar consumeert. Dat is slechts één aspect van het menszijn. In dit stuk staat het ‘relationele mensbeeld’ centraal: de mens die in relatie staat tot de ander.
Zó kijken naar de mens heeft consequenties. Bijvoorbeeld voor financiële producten. Deze zijn geen doel op zich, gericht op het verrijken van de enkeling, maar moeten altijd ten dienste staan van een gemeenschap van mensen. Niet alleen bepaalde groepen, maar eigenlijk de hele mensheid en de hele mens. Daarom roemt het stuk vormen van coöperatieve economie en microkrediet en heeft het stevige kritiek op allerlei financiële producten die géén impact hebben op de reële economie.
Het zijn indringende, ongemakkelijke vragen die dit stuk stelt. Er is noch ruimte voor alleen maar denken aan de eigen portemonnee, noch aan wij-/zij-denken: anderen – politiek, bedrijfsleven, banken – de schuld geven van de financiële crisis. Door naar onszelf te gaan kijken als relationeel wezen in plaats van individualistische consument, worden we gedwongen de vraag te stellen welke keuzes wij zélf maken als wij diensten en producten kopen. Hoe zetten wij ons geld in? Maar ook: wie geven wij de schuld als er negatieve bijeffecten ontstaan voor anderen als we onszelf alleen zien als consumerend individu? Is dat ver van ons bed? Of zijn we als mensen verbonden met elkaar; staan we in relatie tot de ander? Uiterst actueel als we enerzijds weigeren hier economische vluchtelingen op te nemen, maar anderzijds ons niet verantwoordelijk voelen voor het stimuleren van de economie in lagelonenlanden en alleen maar profiteren van goedkope producten uit die landen. En u? Hoe zet u uw geld in?
Eric Holterhues, Directeur Oikocredit Nederland
