De vleessector onder vuur

De vleessector is in het debat over ESG-kwesties geleidelijk aan centraal komen te staan, maar niet in positieve zin. De vleessector staat al lang bekend om de slechte arbeidsomstandigheden, de negatieve invloed op het milieu en dierenwelzijn alsook de mogelijke risico’s voor de volksgezondheid.

Er wordt onderzoek gedaan naar de enorme bijdrage die de sector aan klimaatverandering en ontbossing levert en de recente uitvoerige media-aandacht heeft geleid tot de roep om betere normen voor arbeiders en aangescherpte regelgeving. Met toenemende toetsing door toezichthouders, ngo’s en beleggers ligt de sector – naar verwachting- onder vuur. De huidige situatie wordt ook wel vergeleken met die van de olie-industrie: de sector moet snel veranderen als hij wil overleven¹.

Beleggers die via hun portefeuille een aandeel hebben in vleesproducenten en de fastfoodsector zitten wellicht op een tijdbom. Ze moeten zich goed in hun beleggingen verdiepen om een onderscheid te kunnen maken tussen de vleesbedrijven die deze uitdagingen ten volle aangaan en de vleesbedrijven die de risico’s blijven negeren.

De grootste beleggers in de vlees- en zuivelindustrie ($mrd)

^{Bron: Financial Times, september 2020}

GROOTSTE BIJDRAGE AAN KLIMAATVERANDERING

Volgens schattingen is de mondiale veehouderij verantwoordelijk voor 14,5% van alle door mensen veroorzaakte uitstoot van broeikasgassen.² Vee alleen al levert met 21% de grootste bijdrage aan de totale methaanuitstoot wereldwijd³. De sector is tevens een belangrijke drijvende kracht achter ontbossing, met name in Centraal- en Zuid-Amerika, wat direct invloed heeft op natuurlijke hulpbronnen die van mondiaal belang zijn⁴. De aandacht van wetgevers voor ontbossing is alleen maar toegenomen.

Een voorbeeld hiervan is de Britse overheid, die onlangs nadacht over een nieuwe wet waarmee het grote bedrijven verboden wordt om producten te verkopen die op illegaal ontboste grond zijn geteeld.⁵

Met onomstotelijk bewijs voor de gigantische bijdrage die vee aan de klimaatverandering levert, samen met de toezeggingen van landen (bijvoorbeeld in het Klimaatakkoord van Parijs) om het probleem aan te pakken, is het zeer waarschijnlijk dat verdere beleidsmaatregelen zullen worden genomen. Een CO₂-heffing op de vleessector wint snel aan populariteit. In onderzoeken wordt deze route verdedigd als zijnde de enige manier om de opwarming van de aarde onder de 2 graden te houden.

De mogelijkheid van CO₂-heffingen op vlees is onlangs door FAIRR in een innovatief financieel modelleringsinstrument verwerkt.⁶ Daarbij zijn 40 wereldwijde vleesreuzen beoordeeld en is berekend dat CO₂-heffingen deze bedrijven tegen 2050 tot wel USD 11,6 miljard aan EBITDA kunnen kosten: gemiddeld 5% van de omzet van ieder bedrijf. De sector loopt ook achter met rapportages qua transparantie en klimaatverandering. Slechts 2 van de 43 grootste vleesproducenten maken hun scenarioanalyse openbaar (ten opzichte van bijvoorbeeld 23% van de olie- en gasbedrijven)⁷. Hierdoor is het voor beleggers moeilijk om inzicht te krijgen in de mate waarin vleesproducenten bereid zijn in te spelen op de ontwikkelingen in regelgeving en de veranderende consumententrends.

Diversificatie in de richting van minder CO₂-intensieve productie is dus voor de sector een urgent onderwerp voor overleving en om winstgevend te blijven. Hoewel er minder risico’s bestaan voor bedrijven die zich met eiwitten van verschillende dieren bezighouden, is het wellicht toekomstbestendiger als ze dierlijke eiwitten helemaal loslaten. De markt voor plantaardige eiwitten zal bijvoorbeeld naar verwachting met meer dan 25% per jaar groeien, van USD 4,5 miljard in 2018 tot USD 85 miljard in 2030.

AANHOUDENDE PROBLEMEN MET ARBEIDSRECHTEN

De zorgen zijn niet beperkt tot de risico’s voor het milieu: ook slechte arbeidsomstandigheden zijn al geruime tijd overal in de vleesindustrie te vinden. Vanwege de aard van het werk zijn deze problemen wijdverspreid: er is grote kans op letsel, wat gepaard gaat met een algemeen gebrek aan arbomaatregelen en lange werktijden.⁸

Uit rapporten is gebleken dat vleesproducenten veelal migranten en tijdelijke arbeidskrachten inhuren. Zij hebben geen recht op loondoorbetaling bij ziekte en hebben vaak te maken met onrechtmatige inhoudingen op het loon, waarbij ze onvoldoende recht op collectieve onderhandeling hebben.

Hoewel we graag denken dat deze praktijken uitsluitend in opkomende landen of in landen met te weinig regelgeving voorkomen, zien we ze toch ook in landen zoals Nederland. Hier hebben arbeiders in vleesfabrieken onlangs beschuldigingen van slechte behandeling geuit, waaronder slechte werk- en huisvestingsomstandigheden⁹.

Ongevallen bij vleesverwerking versus andere industrieën

De arbeidsomstandigheden in de sector zijn met de verspreiding van het coronavirus zwaar verergerd, waarmee ook de achterliggende zwakke plekken – die eerder niet in die mate werden onderkend – bloot zijn komen te liggen. Het werd duidelijk dat een sector die de arbonormen structureel negeert van de ene op de andere dag de zware financiële consequenties daarvan kan voelen. Wereldwijd moesten fabrieken hun deuren sluiten. Tegen verschillende bedrijven, waaronder JBS SA, zijn procedures aangespannen op grond van overlijden wegens onrechtmatige daad of nalatigheid.¹⁰Bedrijven zijn hierdoor in toenemende mate onderhevig aan toezicht door vakbonden en overheidsinstanties. Landen zoals Duitsland stellen wetsvoorstellen op om de tekortkomingen in arbeidsrechten aan te pakken, bijvoorbeeld door minimumnormen voor de huisvesting van werknemers en het verbieden van onderaannemers.¹¹ De snelle verandering in regelgeving kan voor beleggers een risico inhouden als de getroffen bedrijven er niet in slagen zich aan de nieuwe regels te houden.¹²

INTRINSIEK SLECHT BESTUUR

Het is dan ook duidelijk dat de milieurisico’s en de maatschappelijke risico’s in de sector lang zijn genegeerd, wat wijst op gebrekkig bestuur bij de bedrijven. De veelheid aan bestuursgerelateerde problemen vormt op zichzelf al een dreigend risico. Enkele daarmee samenhangende kwesties vloeien voort uit het feit dat een paar grote bedrijven de markt domineren. In China ontving WH Group, ’s werelds grootste producent van varkensvlees, overheidssubsidies om in het buitenland grote overnames te doen. Het bedrijf heeft aangekondigd nog eens miljarden te willen uitgeven om Europese vleesverwerkers te kunnen overnemen.¹³ In de Verenigde Staten verwerken Tyson Foods, National Beef, JBS en Cargill samen ruim 80 procent van het rundvlees dat in het land wordt verkocht¹⁴ en zij streven naar nóg meer consolidatie. Deze toenemende concentratie verzwakt toeleveringsketens en geeft bedrijven meer zeggenschap over het publieke beleid. Dit kan de voedselveiligheidsnormen in gevaar brengen, aangezien spelers zo groot worden dat ze kunnen proberen de inspecties te beïnvloeden en te sturen. We zullen waarschijnlijk meer controverses rondom voedselveiligheid zien nu bedrijven de inspecties in toenemende mate zelf organiseren in plaats van daarvoor derden in te schakelen.¹⁵

Uit het geval van JBS SA blijkt dat de typische risico’s in de sector een brede uitwerking kunnen hebben op de activiteiten van een bedrijf. In 2017 bleek dat een Braziliaans bedrijf dat al lang bekendstaat om zijn controverses bijna 2000 gekozen ambtenaren had omgekocht om inspecties te vervalsen en overheidsfinanciering te verkrijgen. De boete van USD 3,2 miljard die vanwege dit schandaal werd opgelegd, was de hoogste in de Braziliaanse geschiedenis.¹⁶ Het bedrijf was zeker niet de enige. Ook de Braziliaanse concurrent BRF had inspecteurs steekpenningen gegeven om bedorven vlees op de markt te kunnen houden, waarbij de volksgezondheid duidelijk in gevaar was gekomen. Een klein deel van het vlees dat over de houdbaarheidsdatum was, werd met behulp van vervalste certificaten internationaal geëxporteerd. Dat vlees bevatte niet alleen salmonella, maar ook toevoegingen om te verhullen dat het bedorven was.^17,18 Nadat dit nieuws in 2018 bekend werd¹⁹, verloor BRF ongeveer een vijfde van haar marktwaarde. De aandelen van het bedrijf zijn sindsdien niet meer op het oude niveau teruggekomen.

Aandelenkoers BRF

^{Bron: Google Finance}

Deze schandalen betreffende prijsstelling en voedselveiligheid brengen voor bedrijven en beleggers aanzienlijke materiële risico’s met zich mee. Klanten en landen verliezen namelijk het vertrouwen in vleesproducten en er worden in wet- en regelgeving aanvullende verplichtingen vastgelegd.

TRENDS

Omdat behoorlijk bestuur als het uitgangspunt voor een betere beheersing van ESG-risico’s wordt beschouwd, zijn de bevindingen van FAIRR niet verrassend: driekwart van de 60 grootste vlees-, vis- en zuivelbedrijven wordt als hoogrisicobedrijf gezien, omdat de blootstelling aan ESG-kwesties (wat tot uiting komt in terugroepacties, letselpercentages en gebrekkige informatieverstrekking over hun dialoog met leveranciers over ontbossing) daar niet wordt beheerst.²⁰ Beleggers kunnen deze inzichten gebruiken om in hun eigen portefeuille te signaleren wie vooroploopt en wie achterblijft. Zo komt Fonterra, een zuivelcoöperatie in Nieuw-Zeeland, als koploper naar boven, terwijl Walmart-leverancier Cal-Main Foods in de Verenigde Staten als achterblijver bestempeld wordt, met name omdat de uitstoot van broeikasgassen daar niet wordt gemeten.²¹

Banken en beleggers met investeringen of beleggingen in Braziliaanse vleesbedrijven krijgen ook kritiek vanwege hun bijdrage aan de vernietiging van het regenwoud.²² ACTIAM is één van de beleggers die een duidelijk standpunt inneemt over de met die sector verbonden risico’s. In juli heeft ACTIAM, na een evaluatie van haar engagement met JBS SA, het bedrijf van haar beleggingsuniversum uitgesloten. Na verschillende gesprekken moest ACTIAM concluderen dat JBS niet voldoende vooruitgang liet zien op het gebied van de beheersing van het ontbossingsrisico, corruptie en arbeidskwesties.

Daarnaast heeft ACTIAM zich deze zomer aangesloten bij een door beleggers gevoerde campagne waarbij ruim USD 2 biljoen aan beheerd vermogen is vertegenwoordigd en waarin de Braziliaanse overheid wordt gevraagd toe te zeggen dat in het kader van de ontbossing van het Amazonegebied samen met bedrijven in de rundvleesindustrie zinvolle maatregelen zullen worden genomen. Enkele investeerders hebben verklaard dat zij in de regio geen nieuwe investeringen zullen doen of hun investeringen zullen afstoten wanneer er geen verbetering optreedt.²³

De groeiende zorgen over het klimaat, gezondheid en dierenwelzijn brengen mensen er in toenemende mate toe om plantaardige alternatieven te zoeken, wat voor de vleessector een revolutie kan betekenen. De voorspellingen duiden erop dat de groeisnelheid van de vleesconsumptie de komende tien jaar met de helft zou kunnen dalen.²⁴ Barclays voorspelt dat het aandeel vleesvervangers zal groeien en zo’n 10% van de hele vleesindustrie zal gaan uitmaken.²⁵ The Economist had 2019 uitgeroepen als “Year of the Vegan” en heeft bevestigd dat deze wereldwijde trend nog altijd sterk stijgt.²⁶

CONCLUSIE

Deze veranderende omstandigheden bieden volop kansen voor beleggers. Naast controle door bedrijven op de beheersing van de gesignaleerde risico’s kunnen beleggers ook op zoek gaan naar bedrijven die hun productaanbod verduurzamen. Zo heeft Tyson Foods in Beyond Meat en Memphis geïnvesteerd²⁷, heeft Cargill geïnvesteerd in een jong bedrijf dat zich bezighoudt met cellulaire landbouw en zoekt naar eiwitdiversificatie²⁸ en neemt ook Danone een sterke strategische stap in die richting. Bedrijven beginnen nu te erkennen dat dit een noodzakelijke verschuiving is. De mogelijkheid bestaat dat de vleessector blijvend verandert en beleggers moeten deze bedrijven nauwlettend in de gaten houden. Hiermee wordt voorkomen dat beleggers door diverse betrokken partijen zelf onder vuur worden genomen om hun (gebrek aan) betrokkenheid.

Groeiende marktkansen in plantaardige eiwitten

^{Bron: FAIRR, september 2020}

Greta Fearman en Karina Carius de Barros (foto) van ACTIAM

Voor de bronnen: klik hier

Read the english version here