ESG bevindt zich in een bestaanscrisis. Een perfecte storm van kritiek en schandalen leggen de zwaktes van het raamwerk voor verantwoord beleggen bloot. Wat staat beleggers te doen? Het doek lijkt te vallen voor ESG. Het raamwerk dat staat voor milieu, sociaal en goed bestuur is ten prooi gevallen aan groenwassende vermogensbeheerders. Deze vermogensbeheerders beloofden hun klanten een betere wereld, maar ze werden verblind door de gouden bergen van de ESG-bubbel.
Goudkoorts
Die goudkoorts werd ruim een jaar geleden al zwaar bekritiseerd door Tariq Fancy, voormalig hoofd duurzaam beleggen bij BlackRock. Fancy sprak zich fel uit tegen de valse belofte dat ESG bijdraagt aan de bestrijding van klimaatverandering of ongelijkheid. De aanklacht van Fancy en de reeks aan kritische publicaties die volgde, werden door de ESG-aanhangers stelselmatig weggezet als hetze en een kruistocht tegen goede groene bedoelingen.
Ten onrechte, blijkt nu. De afgelopen weken werden de beweringen van de critici plots gestaafd met voorbeelden uit de praktijk. Het meest opzienbarend was de politie-inval bij de Duitse vermogensbeheerder DWS na claims van groenwassen binnen ESG-fondsen. Kort daarvoor was het hoofd duurzaamheid bij de Britse zakenbank HSBC, Stuart Kirk, al geschorst nadat hij had verkondigd dat klimaatverandering voor de bank geen noemenswaardig financieel risico vormt.
Minder kritisch
De twee grootste vermogensbeheerders op aarde, BlackRock en Vanguard, kondigden in mei aan de klimaatteugels te laten vieren. Vanguard liet weten geen bezwaar te zien in nieuwe beleggingen in kolen, olie en gas. BlackRock zei minder kritisch te zullen stemmen op klimaatresoluties tijdens jaarvergaderingen als die de financiële belangen zouden kunnen schaden.
En zo werd de ontmastkering van ESG als belofte voor een betere wereld een feit. Natuurlijk, er zijn genoeg voorbeelden van beleggers die succesvol hun groene ambities nastreven. Maar ESG-beleggen beslaat inmiddels alles tussen negatieve selectie en positieve impact in. Door het gebrek aan een heldere definitie, duidelijke criteria, een geloofwaardige strategie en goede informatie heeft ESG nu zijn betekenis en betrouwbaarheid verloren.
Misleiding
Is dat erg? Nee, volgens mij is deze ontwikkeling en zegen voor duurzaam beleggen. Het hierboven genoemde rijtje gebreken van ESG is namelijk nog langer. Zo is het een illusie dat een samenraapsel aan ESG-indicatoren, veelal achteruit kijkend, iets zegt over het vermogen van een bedrijf om duurzame waarde te creëren. Als ESG-informatie dan ook nog hoofdzakelijk wordt gebruikt om bedrijven onderling met elkaar te vergelijken, dan komt een duurzame claim al snel neer op misleiding. Precies het verwijt dat DWS nu treft.
Dat moet dus anders, het is tijd voor de stap van ESG naar duurzaamheid. Wat leren we van deze crisis? Ten eerste: als vermogensbeheerders het laten afweten, zijn de vermogenseigenaren aan zet. Pensioenfondsen en verzekeraars zijn als klanten van vermogensbeheerders verantwoordelijk voor de manier waarop de pensioen- en verzekeringspremies worden belegd. Groen moet je doen, van aandelenselectie tot engagement en stemmen.
Ten tweede verdwijnt ESG als een one-size-fits-all aanpak. ESG is een ondoorzichtig compromis tussen maatschappelijke belangen. Zo is investeren in een fabrikant van elektrische auto’s goed voor het klimaat, maar slecht voor arbeidsomstandigheden in de mijnbouw. Focus dus op de positieve impact naast de beheersing van de negatieve impact.
Engagement die bijt
En dat brengt mij bij punt drie: het is tijd voor engagement die bijt. Engagement, het voeren van een dialoog en het stemmen op de jaarvergadering van bedrijven, krijgt pas tanden als het voorziet in een duidelijke doelstelling, een tijdlijn en escalatiestappen wanneer succes uitblijft.
Tot slot betekent het einde van ESG dat het menselijke oordeel weer leidend wordt bij het nemen van een beleggingsbeslissing. Dat is kostbaarder dan blind de index volgen, maar de noodzaak van een uitlegbare portefeuille zal alleen maar toenemen. De inhoud van die portefeuille moet een afweging zijn van waarde en waarden. Gericht op een goed rendement in combinatie met een positieve bijdrage aan de reële economie.
Daan Spaargaren is senior strateeg verantwoord beleggen bij PME Pensioenfonds
