Wet- en regelgeving betekent dat CFO’s en finance teams vooral aandacht schenken aan de compliance vereisten rondom environmental, social & governance (ESG) thema’s. Dat vertelt Frank Verbeeten, hoogleraar aan de Amsterdam Business School van de Universiteit van Amsterdam, naar aanleiding van nieuw onderzoek over de transformatie van finance.
‘De nieuwe editie van ons jaarlijkse Finance on a Mission onderzoek laat zien dat finance professionals zich vooral bezighouden met compliance-aspecten van duurzaamheid’, zegt Frank Verbeeten, hoogleraar accounting aan de Amsterdam Business School van de Universiteit van Amsterdam, en samen met hoogleraar Peter Kroos programmadirecteur van de Executive Master of Finance and Control (EMFC). Voor het onderzoek zijn in de periode augustus tot november 2022 meer dan honderd CFO’s en finance managers ondervraagd via interviews en roundtables. Daarnaast hebben ruim honderdtwintig finance professionals een online vragenlijst ingevuld.
Waardecreatie versus compliance
Verbeeten signaleert een verschuiving in de benadering van duurzaamheid door finance. ‘In onderzoek dat de UvA en Transformation Forums in 2021 uitvoerden onder CFO’s zei 95 procent van de respondenten environmental, social & governance (ESG) thema’s belangrijk te vinden, met name om waarde te creëren voor de business. Uit ons nieuwe onderzoek blijkt dat finance teams zich op dit moment vooral richten op compliance, en minder op langetermijn waardecreatie voor de business. Ongeveer tweederde van de respondenten richt zich vooral of zelfs volledig op compliance.’
De nadruk op compliance is logisch gezien alles wat er vanuit de wetgeving op finance af komt. Maar het is ook een gemiste kans om de business verder te brengen, waarschuwt Verbeeten. ‘In een eerdere survey van Gartner is al opgemerkt dat veel organisaties achterblijven bij concurrenten als het gaat om de inzet van duurzaamheid om efficiency te verbeteren en omzet te vergroten. Het risico bestaat dat je het momentum verliest en achterop raakt.’
Duurzame kpi’s
Volgens Verbeeten is het gebrek aan kpi’s voor ESG factoren een mogelijke verklaring voor het feit dat de thematiek nog beperkt wordt meegenomen in de strategie. ‘Uit ons nieuwe onderzoek blijkt dat ongeveer een kwart van de organisaties geen enkele duurzame kpi gebruikt. Ongeveer tien procent maakt gebruik van tien of meer indicatoren.’
De beperkte aanwezigheid van kpi’s veroorzaakt een eenzijdige blik op ESG thema’s én creëert het risico dat er onvoldoende op wordt gestuurd. ‘In het onderzoek dat we in 2021 uitvoerden onder CFO’s komt naar voren dat er nogal eens wordt vertrouwd op de intrinsieke motivatie van medewerkers in de organisatie om stappen te zetten met duurzaamheid. Dat is in principe goed, maar je zou willen dat er ook aandacht is voor onderbouwing met indicatoren en maatstaven. De afwezigheid van goede data en een robuuste set kpi’s maakt het moeilijk om voortgang en resultaten te meten.’
True cost accounting en CO2-reductie
In het nieuwe onderzoek van Finance on a Mission is voor het eerst ingezoomd op true cost accounting. ‘Bij true cost accounting wordt een vertaalslag gemaakt van niet-financiële factoren zoals ESG kpi’s naar een financiële waardering. Bijvoorbeeld door te kijken wat een mogelijke CO2-beprijzing zou betekenen voor de bedrijfsvoering. Ongeveer een kwart van onze respondenten is ermee bezig. Een derde van de ondervraagden overweegt om ermee aan de slag te gaan.’
In de praktijk worden vooral de financiële effecten van energieverbruik, CO2-emissies, en gezondheid, welzijn en veiligheid meegenomen. Over deze onderwerpen zijn data relatief makkelijk beschikbaar. Maar data rond bijvoorbeeld het (her)gebruik van schoon water en leefbare lonen zijn veel moeilijker te achterhalen, wat de toepassing van true cost accounting bemoeilijkt.
Verbeeten ziet dat steeds meer finance teams hard werken aan het inzichtelijk en tastbaar maken van ESG-vraagstukken en dat de belangstelling voor true cost accounting toeneemt. ‘Steeds meer bedrijven zijn zich ervan bewust dat het moeilijk is om consequenties van disrupties en dynamische marktontwikkelingen in te schatten, maar beseffen ook dat de mogelijke financiële impact enorm kan zijn. Momenteel zien we dat veel productiebedrijven sterk inzetten op energiebesparing en de verbetering van gezondheid, welzijn en veiligheid van medewerkers. Maar ook voor andere organisaties is de mogelijkheid dat CO2-uitstoot wordt beprijsd, of dat CO2-reductie onderwerp wordt van nieuwe wet- en regelgeving, een aanleiding om toekomstscenario’s te verkennen. Welke effecten zou een forse prijsstijging van water hebben op de omzet en winst? Wat zou een plafond voor CO2-uitstoot betekenen voor onze bedrijfsvoering? Je kunt mogelijke veranderingen nu al meenemen in de besluitvorming.’
Voer het gesprek over de grootste kansen en risico’s, adviseert Verbeeten. ‘De ESG thematiek kent een breed scala aan onderwerpen. Om als organisatie vaart te maken met langetermijn waardecreatie is focus essentieel. Wat zijn voor onze sector en situatie de belangrijkste risico’s? Waar ligt het grootste potentieel om het verschil te maken? Welke reële vooruitzichten zien we om risico’s te verminderen, bijvoorbeeld door op een andere manier naar investeringen te kijken? Welke concurrentievoordelen zijn er dan te verwachten? Met een open gesprek hierover zet de organisatie de eerste stappen naar een veerkrachtig businessmodel dat klaar is voor de toekomst.’
