Heel even waren de aanhangers en de critici van het aandeelhouderskapitalisme verenigd door het vonnis in de Shellzaak. Maar toen het stof van het vonnis neerdaalde werd duidelijk dat de rechter ineens internationale klimaatdoelstellingen van toepassing verklaarde op bedrijven. Die waren toch ongeveer onaantastbaar? Nee, zo bleek afgelopen week. De overheid liet bedrijven jarenlang hun eigen gang gaan, maar de rechter trok ze met één ferm vonnis terug de maatschappij in.
De gevolgen van de Shellzaak zijn nog niet te overzien. De onderneming gaat mogelijk in beroep, maar de uitspraak van de rechter heeft geen opschortende werking. Een hoger beroep kan zomaar jaren duren, dus kan Shell niet lang wachten met uitvoering geven aan het vonnis. Ondertussen zullen bestuurders van andere grote, vervuilende ondernemingen angstvallig de brievenbus in de gaten houden, vrezend voor post van Milieudefensie.
Het is begrijpelijk dat de aandacht van journalisten en commentatoren zich op dit moment richt op Shell en andere fossiele reuzen. Maar ook in aandeelhoudersland dreunt het vonnis in de Shellzaak na. De uitspraak van de rechter heeft bijvoorbeeld in één klap de nieuwe norm voor klimaatengagement bepaald. En dat was hard nodig. Niet alleen de overheid heeft ondernemingen lang hun gang laten gaan. Ook beleggers, die trots met het Klimaatakkoord van Parijs onder de arm in de boardroom van de fossiele industrie zaten, hebben ondernemingen te veel ruimte gelaten.
En dat mogen aandeelhouders zich aanrekenen. Bij Shell, door veel beleggers op het schild geheven als koploper op klimaatgebied, staat de uitkomst van de Shellzaak al sinds 2016 op de agenda van de aandeelhoudersvergadering, op initiatief van Follow This. Veel grote, ook Nederlandse aandeelhouders, steunen tot op heden de klimaatresolutie van Follow This niet.
De rechter in de Shellzaak trekt niet alleen Shell terug de maatschappij in, het confronteert ook aandeelhouders met hun positie in de samenleving. De summiere uitingen die tot nu toe vanuit beleggers in de krantenkolommen verschenen zijn de bekende mantra’s: we staan midden in de maatschappij. Maar veel aandeelhouders hebben dus een rechter nodig om ze erop te wijzen wat dat betekent.
Jazeker, heel veel beleggers, pensioenfondsen zeker niet uitgezonderd, zetten stappen met duurzaam en verantwoord beleggen. De impact van die ontwikkeling is groot, en staat nog in de kinderschoenen. Aandeelhouders moeten de komende jaren van koers veranderen. De maatschappij in. Want wie naar de gemiddelde portefeuille van een pensioenfonds kijkt ziet dat ze daar nog lang niet zijn, ook bij PME moeten we daarin nog grote stappen zetten. Wie echt duurzaam en verantwoord belegt heeft geen vonnis van een rechter als wegwijzer nodig.
Daan Spaargaren, Strateeg Verantwoord Beleggen PME Pensioenfonds
