De Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO) geeft jaarlijks een gedetailleerd overzicht hoe de 50 grootste Nederlandse pensioenfondsen presteren op het gebied van verantwoord beleggen. De pensioenfondsen worden beoordeeld op de volgende vier categorieën: bestuur, beleid, implementatie en transparantie. De prestaties op het gebied van verantwoord beleggen door de 50 grootste Nederlandse pensioenfondsen zijn dit jaar lichtelijk verbeterd in vergelijking met 2016.
Het zijn met name de fondsen uit de middenmoot die zichzelf verbeterd hebben in vergelijking met de benchmarkstudie uit 2016. De algehele scores van de best presterende pensioenfondsen zijn daarentegen stabiel gebleven. De meeste pensioenfondsen hebben beter gepresteerd op bestuur en beleid. De categorieën bestuur en transparantie springen er voornamelijk uit. Maar ondanks de hoge score op transparantie blijven er verschillen bestaan in de kwaliteit en het niveau van diepgang in de rapportage over hoe duurzaamheid is geïntegreerd in de bedrijfsactiviteiten. In de pensioensector wordt verantwoord beleggen door steeds meer partijen omarmd. Er zijn echter nog steeds vijf pensioenfondsen die niet voldoen aan de minimale eisen van de 1-stercategorie.
Informatie uitwisselen
Aan de hand van deze conclusies is een aantal algemene aanbevelingen geformuleerd. De pensioenfondsen wordt geadviseerd om verantwoord beleggen meer als non-competitief en als kennisdeling onderling te zien. Ze worden opgeroepen te communiceren en kennis te delen met Nederlandse en internationale collega’s. Het delen van best practices en het organiseren van gezamenlijke leersessies zijn hierbij nuttige tools. Pensioenfondsen moeten ook het gesprek aangaan met andere pensioenfondsen, non-gouvernementele organisaties (NGO’s), toezichthouders en overheidsinstanties over hoe gezamenlijke onderwerpen als mensenrechten, klimaatverandering en andere thema’s in verband staan met de sustainable development goals (SDG’s).
Rol voor Pensioenfederatie
Er is volgens de VBDO ook meer samenwerking nodig tussen pensioenfondsen die hoog en laag scoren. De grotere, beter presterende, pensioenfondsen, voornamelijk in de 3- en 4-sterrencategorieën, zouden hun collega’s met lagere scores moeten betrekken om de capaciteit van vooral de kleinere pensioenfondsen te versterken. Organisaties zoals de Pensioenfederatie zouden hier een proactieve rol in moeten spelen. Fondsen kunnen elkaar helpen door een standaard voor verantwoord beleggingsbeleid op te stellen voor kleinere pensioenfondsen die beperkte capaciteit hebben om dit zelf te ontwikkelen. De kleinere pensioenfondsen in de 0-sterren categorie kunnen zelf een start maken door het bepalen van ambitie en doelstellingen.
De pensioenfondsen moeten ervoor zorgen dat ze hun maatschappelijke relevantie behouden. Het verantwoord beleggingsbeleid moet inhaken op maatschappelijke ontwikkelingen. De pensioenfondsen wordt daarom aanbevolen in het verantwoord beleggingsbeleid te verwijzen naar huidige maatschappelijke onderwerpen, zoals de SDG’s en klimaatverandering. De fondsen worden aangemoedigd de wensen van de deelnemers aan de verantwoord beleggingsstrategie te koppelen.
Grotere rol voor besturen en deelnemers
Alle besturen hebben het verantwoord beleggingsbeleid minstens één keer besproken tijdens een bestuursvergadering in 2016, waarvan de meeste zelfs twee keer. Pensioenfondsen zijn ook in stijgende mate geëngageerd met deelnemers en andere stakeholders. Echter, minder dan de helft van de pensioenfondsen stelt duurzaamheidstargets voor de asset manager. Verantwoord beleggen zou een prominente rol moeten hebben in de algehele strategie om verantwoord beleggen verder te verankeren in de organisatie.
Verantwoord beleggen zou een integraal onderdeel moeten zijn van de algemene bedrijfsstrategie en visie. Het koppelen van strategie en verantwoord beleggen zorgt voor focus en het verantwoord beleggingsbeleid dat in overeenstemming is met het profiel en de visie van het pensioenfonds. Het bestuur dient daarin een proactieve rol te spelen. Daarnaast moet het bestuur zorgen voor een goede aansturing van de vermogensbeheerder en investeren in het contact met de deelnemers en maatschappij. Het fonds kan dit bereiken door transparanter te zijn over de investeringen, beleid en processen. Het bestuur kan externe stakeholders (bijvoorbeeld klanten, NGO’s, consultants, ratingbureaus) raadplegen om op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen en voorkeuren met betrekking tot verantwoorde beleggingen.
Een duidelijk en gedetailleerd beleid is essentieel om verantwoord beleggen goed te integreren in de organisatie. Maak het verantwoord beleggingsbeleid concreet door heldere doelen te stellen. Een belangrijke eerste stap is het integreren van verantwoord beleggen in de algemene beleggingsopvattingen. Dit wordt momenteel door bijna alle pensioenfondsen gedaan. De volgende stap is het formuleren van duidelijke duurzaamheidsdoelstellingen. Momenteel stelt 56% van de pensioenfondsen geen duurzaamheidstargets met betrekking tot de langetermijnstrategie. Het zetten van duurzaamheidstargets lijkt daarom uitdagend.
Echter pensioenfondsen gebruiken wél in toenemende mate targets die de daadwerkelijke impact op de maatschappij en bedrijven meten. Het verantwoord beleggingsbeleid zou ook met de langetermijnstrategie en maatschappelijke thema’s verbonden moeten worden.
Definiëren wat verantwoord beleggen voor het pensioenfonds betekent. Zo kan er een apart overzicht van investment beliefs worden opgenomen waaronder de visie van het pensioenfonds en de basisprincipes voor beleggingen. Verantwoord beleggen moet deel uitmaken van deze beleggingsovertuigingen. Formuleer een duurzame strategie en langetermijnvisie, die aangeeft dat het pensioenfonds rekening houdt met toekomstige uitdagingen. Breid de toepasbaarheid van het verantwoord beleggingsbeleid uit naar alle activaklassen en vermogensbeheerders. En formuleer duidelijke, gedetailleerde en meetbare doelstellingen.
Implementatie van het verantwoord beleggingsbeleid
Het meest cruciale onderdeel van verantwoord beleggen is de implementatie van het verantwoord beleggingsbeleid. De fondsen worden aangemoedigd de totale potentie van de instrumenten voor verantwoord beleggen te benutten. In vergelijking met 2016 is de gemiddelde score voor de implementatie van het verantwoord beleggingsbeleid stabiel gebleven. Pensioenfondsen sluiten bedrijven vaker uit op basis van meerdere criteria. Daarnaast is het integreren van ESG-factoren in het beleggingsproces ver gevorderd.
Slechts 5% van de pensioenfondsen integreert geen ESG-factoren in het beleggingsproces. Pensioenfondsen doen het ook goed als actieve aandeelhouders. 76% van de pensioenfondsen dat een engagementbeleid heeft evalueert het proces en meet de vooruitgang, 52% neemt verdere stappen gebaseerd op de resultaten.
Ondanks het feit dat dit positieve stappen zijn, is de gemiddelde totale score op implementatie slechts de helft van de maximaal haalbare score (5).
Met name de pensioenfondsen in de 2-sterrencategorie zouden hun verantwoord beleggingsbeleid verder moeten implementeren. De fondsen kunnen beginnen door ESG-breed te integreren door middel van de beleggingsinstrumenten. Ontwikkel en implementeer daarnaast uitsluitingscriteria die verder gaan dan controversiële producten, zoals wapens.
Pensioenfondsen zouden zich tevens meer moeten richten op de principes van de UN Global Compact en de Sustainable Development Goals, zoals mensenrechten, kinderarbeid, milieu en corruptie. De verbetering van het gebruik van ESG-integratie moet verder worden versterkt door te concentreren op het systematisch gebruik van ESG-thema’s in het investeringsproces. ESG-integratie kan zowel vanuit een naar risico gewogen rendementsperspectief worden geïmplementeerd als door het stimuleren van duurzame bedrijfsvoering.
Samenwerking is belangrijk
Samenwerking met andere investeerders maakt een mandaat voor engagement sterker. Zoals blijkt uit het initiatief van ‘Follow This’ (een beweging van aandeelhouders om Shell te verduurzamen), is er een trend gaande in de samenleving die beleggers aanmoedigt zich uit te spreken over maatschappelijke onderwerpen. Het is ook belangrijk om in te zetten op impactmetingen en verbetering van de interne knowhow op impactbeleggingen, door de juiste vermogensbeheerder te selecteren en deze aan te moedigen hiermee aan de slag te gaan.
Transparantie over verantwoord beleggingsbeleid
Pensioenfondsen zouden transparant moeten zijn over hun beleggingsbeleid. Een belangrijke reden hiervoor is dat deelnemers en de maatschappij zo beter geïnformeerd zijn over de duurzaamheidsprestatie van het pensioenfonds. De totale gemiddelde score voor transparantie is licht verslechterd in 2016. Pensioenfondsen zijn voornamelijk transparanter over de instrumenten die worden ingezet voor verantwoord beleggen, zoals uitsluiting, ESG-integratie en impact investing. Niet alleen verminderde het aantal pensioenfondsen dat geen duurzaamheidsinformatie publiceert, de transparantie over de verschillende instrumenten werd uitgebreider.
Tot slot
De kwaliteit van de rapportage verschilt sterk. Sommige pensioenfondsen besteden enkel één alinea aan duurzaamheid in het jaarverslag waar anderen een uitgebreid duurzaamheidsverslag publiceren (via de asset manager of zelf). Het is dan ook aanbevolen om de kwaliteit van de rapportages over verantwoorde beleggingsactiviteiten te verbeteren. Pensioenfondsen behoren te rapporteren op een duidelijke, visuele en aantrekkelijke manier om ervoor te zorgen dat informatie gemakkelijk door deelnemers en andere belanghebbenden wordt begrepen.
Rapportages zouden tevens duidelijk inzicht moeten geven in de resultaten en impact van het verantwoord beleggingsbeleid. Het is belangrijk aan te geven welke stappen zijn ondernomen, waarom welke duurzame thema’s centraal hebben gestaan en welke impact dit heeft gehad.
Angélique Laskewitz, Executive Director VBDO
Eerder gepubliceerd in Pensioen Bestuur & Management (PBM) nummer 1 2018
