Water, een brandende kwestie voor beleggers

“We hebben onvoldoende tijd om de water-, klimaat- en biodiversiteitscrisis stukje bij beetje en één voor één op te lossen.” Dit zei Sandra Postel, winnares van de Stockholm Water Prijs 2021 tijdens de award ceremonie. Helaas is dit wat er nog maar al te vaak gebeurt.

Introductie

Door de aandacht voor klimaat en recentelijk ook biodiversiteit krijgt het thema water zowel van bedrijven als van beleggers minder aandacht dan het verdient. Water vormt echter een beleggingsrisico dat urgent aandacht vereist van beleggers. Dit artikel bespreekt een aantal aanknopingspunten voor beleggers om het thema water beter te integreren in hun keuzes. De watercrisis gaat over waterschaarste, watervervuiling, overstromingen en het gebrek aan drinkwater en sanitatie. In dit artikel ligt de focus op de kwantiteitscrisis.

Op globaal niveau is de planetaire grens voor water nog niet overschreden. Desondanks heeft een kwart van alle bassins wereldwijd, die goed zijn voor de helft van alle wateronttrekkingen, te maken met schaarste¹ en leeft een kwart van de bevolking in gebieden met extreme waterschaarste². Waarschijnlijk is in 2030 de wereldwijde vraag naar water 40% hoger dan het aanbod³. Door bevolkingsgroei en economische ontwikkeling stijgt de vraag naar water, terwijl er door klimaatverandering en ontbossing juist minder water beschikbaar is. In de afgelopen 50 jaar zijn 35% van alle moerasgebieden wereldwijd verloren gegaan, is het aantal zoetwaterdieren met 84% verminderd en stroomt slechts een-derde van alle rivieren nog zonder onderbrekingen⁴. De effecten van waterschaarste zijn niet gelijkmatig verdeeld, waardoor het verschillende regio’s in verschillende mate raakt (figuur 1).

Het thema water is nauw verbonden met de thema’s klimaat en biodiversiteit. Waterproblemen worden vaak veroorzaakt door veranderingen in klimaat en biodiversiteit. Dit is bijvoorbeeld zichtbaar in Brazilië waar ontbossing leidt tot veranderende regenvalpatronen. Door minder regenval en een korter regenseizoen dalen de oogsten, wat zorgt voor nog meer ontbossing om de inkomsten op niveau te houden⁵.

Figuur 1: Waterschaarste per regio

^{Bron: WRI. Aqueduct water risk atlas.}

Hiermee komt het land in een negatieve vicieuze cirkel terecht van toenemende ontbossing en droogte. Tegelijkertijd kan water positief bijdragen aan het tegengaan van veranderingen in het klimaat en in de biodiversiteit. Waterrijke ecosystemen zoals moerassen en mangroves hebben een grotere capaciteit om broeikasgassen vast te houden dan bossen en zijn hotspots voor biodiversiteit. Nature Map Consortium heeft kritieke gebieden in kaart gebracht die, indien in huidige staat behouden, de grootste positieve impact hebben op het beschermen van de biodiversiteit, het tegengaan van klimaatverandering en de bescherming van zoetwaterbronnen (figuur 2).

Figuur 2: Hotspots voor het behoud van biodiversiteit, klimaat en water

^{Bron: Nature Map Consortium (2021). Areas of global importance for conserving terrestrial biodiversity, carbon and water. Nature Ecology & Evolution, 23 Augustus 2021, https://www.nature.com/articles/s41559-021-01528-7}

Waterrisico’s voor bedrijven

De kloof tussen watervraag en -aanbod beïnvloedt de economie. De Wereldbank verwacht dat de impact op landbouw, gezondheid, inkomen en welvaart in bepaalde regio’s – waaronder Azië, het Midden-Oosten en de Sahel – kan leiden tot een 6% lagere groei van het BBP⁶. Ook bedrijven voelen de effecten. Water is in meer of mindere mate nodig in alle productieprocessen. In 2020 rapporteerde CDP een totale potentiële financiële impact op bedrijven door watergerelateerde risico’s van USD 301 miljard⁷. Het mitigeren van deze risico’s werd geschat op USD 55 miljard. Dit betekent dat niets doen voor bedrijven tot wel vijf keer zo hoge kosten kan leiden, met alle gevolgen van dien voor beleggers (figuur 3).

Figuur 3: Potentiële impact van watergerelateerde risico’s en kosten van risicomitigatie per sector⁸

^{Bron: CDP Global Water Report 2020}

Bedrijven lopen risico’s op verschillende fronten, die worden samengevat in het onderstaand overzicht van het CEO Water Mandate.

Enerzijds lopen bedrijven fysieke risico’s wanneer er onvoldoende water van goede kwaliteit is voor gebruik in hun eigen operationele activiteiten en/of de toeleveringsketen. Droogte in Chili zorgde er in augustus voor dat mijnbouwgigant Antafogasta Minerals zijn productieverwachtingen voor koper over het jaar naar beneden moest bijstellen met ten minste 20.000 ton, mogelijkerwijs oplopend met nog eens 50.000 ton indien een ontziltingsproject niet tijdig van de grond komt.

Figuur 4: Waterrisico’s voor bedrijven

^{Bron: https://ceowatermandate.org/}

Waterschaarste leidt ook tot een hogere kostprijs van water, bijvoorbeeld wanneer bedrijven moeten overstappen naar andere waterbronnen of wanneer water beter gezuiverd moet worden.

Ook striktere regelgeving leidt tot risico’s. Veel landen hebben wet- en regelgeving op het gebied van wateronttrekking en afvalwaterlozing. Strengere standaarden vanwege toenemende schaarste en vervuiling kunnen extra kosten met zich meebrengen. Al in 2016 rapporteerde Suncor Energy hogere R&D kosten om te blijven voldoen aan striktere standaarden op gebied van waterkwaliteit⁹. Daarnaast kunnen bedrijven boetes krijgen als ze niet voldoen.

Tot slot lopen bedrijven reputatierisico’s als waterschaarste leidt tot concurrentie en mogelijkerwijs conflicten tussen bedrijven en de lokale bevolking. In 2020 leidde dit bij Constellation Brands tot een verlies van USD 900 miljoen toen de bouw van een brouwerij in Mexico moest worden stilgelegd na een publiek referendum dat werd geïnitieerd vanuit zorgen over watergebruik. Daarnaast kan een verslechterde reputatie leiden tot consumentenbans of een afname van de vraag naar de producten en diensten van een bedrijf.

Bovengenoemde risico’s beïnvloeden de beurskoersen nog maar in beperkte mate. Het ligt echter in de lijn der verwachting dat toenemende schaarste vaker leidt tot productieonderbrekingen en daardoor tot dalende beurskoersen voor de bedrijven die geen stappen zetten om hun waterrisico’s beter te beheersen.

De weg naar waterneutraliteit

Een manier waarop bedrijven en beleggers waterrisico’s kunnen mitigeren is door waterneutraliteit na te streven. In tegenstelling tot klimaat is er echter nog geen specifiek pad geformuleerd hoe waterneutraliteit bereikt kan worden. Wel is het duidelijk welke stappen onontbeerlijk zijn in de weg hier naartoe. Deze stappen bieden aanknopingspunten om beleggingskansen te identificeren.

• Reductie van waterconsumptie: Een van de belangrijkste stappen naar waterneutraliteit is door waterconsumptie in waterschaarse gebieden te vermijden. Bedrijven kunnen productie verplaatsen naar gebieden met voldoende water, of minder water gebruiken tijdens het productieproces. Dit vraagt om efficiëntere productieprocessen en innovatieve technologieën. Welke technologieën dit zijn, verschilt per sector. Mars kijkt bijvoorbeeld naar alternatieve manieren van irrigatie in zijn toeleveringsketen – druppelirrigatie of Alternate Wetting and Drying (AWD). Anglo American experimenteert met dry tailing disposal. Unilever kijkt naast de eigen productieprocessen ook naar watergebruik in de consumptiefase, bijvoorbeeld via zijn assortiment “droge” verzorgingsproducten zoals droogshampoo. En Novozymes ontwikkelt chemicaliën voor wasmiddelen die wassen op lagere temperaturen en met minder water mogelijk maakt. Bredere trends zoals meer circulaire productie en verschuivingen in consumptiepatronen (bijvoorbeeld van dierlijke naar plantaardige voedingsbronnen) leveren een belangrijke bijdrage aan het verminderen van watergebruik.
• Alternatieve waterbronnen: Ook kan waterbeschikbaarheid worden vergroot door alternatieve waterbronnen te ontwikkelen, zoals door ontzilting en het opvangen van regenwater. Oceana Group, een Zuid-Afrikaans bedrijf actief in de visserij, bezit twee ontziltingsinstallaties die zowel in een groot gedeelte van hun eigen watergebruik voorzien, maar ook water leveren aan nabijgelegen gemeenschappen¹⁰. Siemens vangt bij zijn productielocatie in India regenwater op om te voorkomen dat regenval tijdens het moessonseizoen verloren gaat. Deels wordt dit water gebruikt voor sanitaire doeleinden in de eigen voorzieningen, maar met het overige deel wordt tijdens het droge seizoen het grondwater aangevuld¹¹.
• Waterhergebruik: Waterrecycling kan nog verbeteren. Momenteel komt 80% van het wereldwijde afvalwater zonder voldoende zuivering terecht in de natuur. Hergebruik kan plaatsvinden tussen productieprocessen, maar ook tussen (clusters) industrieën. Nucor, een Amerikaans staalbedrijf, hergebruikt 100% van het afvalwater uit zijn productieproces meerdere keren. In Italië werkt nutsbedrijf Edison samen met Eurosa, een eigenaar van kassen¹². Het hete water dat vrijkomt bij de opwekking van elektriciteit verwarmt de kassen van Eurosa. Het afgekoelde water wordt vervolgens weer door Edison gebruikt in hun stoomsysteem. Per uur wordt zo 20.000m3 water uitgewisseld. Tot slot bevat afvalwater dikwijls waardevolle grondstoffen die onttrokken kunnen worden voor hergebruik. Organische stoffen in het afvalwater van de Syktyvkar fabriek van Mondi, een Britse multinational in de verpakkings- en papiersector, worden bijvoorbeeld gebruikt om bio-energie te produceren¹³. Daarnaast bevat afvalwater wereldwijd naar schatting voldoende nitraat, fosfor en kalium om te voldoen aan 13% van de wereldwijde vraag naar deze meststoffen¹⁴. Op verschillende locaties zijn onderzoeken gestart naar de mogelijkheden tot hergebruik van deze stoffen¹⁵.
• Herstel van ecosystemen: Het ecosysteem rondom een waterbassin zorgt voor een natuurlijk evenwicht in de waterhuishouding en verzorgt een natuurlijke vorm van waterzuivering. Een verstoring in dit systeem kan de beschikbare hoeveelheid water negatief beïnvloeden. Herstel kan de watervoorziening terug in evenwicht brengen. Landschapsbehoud en -herstel vormt daardoor een belangrijke methode om de waterbeschikbaarheid en -kwaliteit rondom productielocaties te verbeteren. Verschillende bedrijven, waaronder AB Inbev en Kimberly-Clark, werken samen met partijen gespecialiseerd in water- en natuurbehoud, als ook met de lokale bevolking en andere belanghebbenden, om tot een duurzaam waterbeheer te komen rondom hun productielocaties¹⁶.

Integratie van water als beleggingsthema

Net als vele andere beleggers heeft ACTIAM op verschillende duurzaamheidsthema’s doelstellingen geformuleerd waaraan de beleggingsportefeuille moet voldoen. Een van deze doelstellingen is een waterneutrale beleggingsportefeuille in 2030. Dit doel is reeds in 2017 geformuleerd, maar het meten en monitoren van de voortgang is nog altijd uitdagend. De voornaamste reden hiervoor is dat bedrijven in de portefeuille nog te weinig transparant zijn over hun watermanagement. Er zijn geen verplichte standaarden voor bedrijven om te rapporteren over hun watergebruik. Hierdoor rapporteren niet alle bedrijven en wat wel wordt gerapporteerd is niet goed vergelijkbaar. Dit gebrek aan data weerhoudt veel beleggers ervan proactief met het waterthema aan de slag te gaan. Daarbij speelt ook het lokale karakter van het probleem een rol. Nog te vaak pakken bedrijven en beleggers problemen met waterschaarste op een vergelijkbare manier aan als klimaatverandering. Echter, de watercrisis vraagt om lokale en contextgerichte oplossingen. Toch kan het gebrek aan data geen reden zijn om niets te doen. Beleggers kunnen vier stappen zetten die zowel de watergerelateerde risico’s voor hun beleggingsportefeuille, als ook de negatieve impact op de maatschappij, helpen verminderen.

1. Risico-inventarisatie

Watergerelateerde risico’s kunnen zich zowel op de korte als de lange termijn manifesteren. CDP rapporteerde in 2019 dat 40% van de verwachte risico’s al binnen een tijdsbestek van één tot drie jaar kan toeslaan en slechts 30% na zes jaar. Droogte, overstromingen en watervervuiling beïnvloeden de economische groei in een volledige regio of land en in veel sectoren. Beleggers kunnen de waterrisico’s in hun portefeuille in kaart brengen door zich de volgende vragen te stellen:

• Welke sectoren in de portefeuille hebben de grootste impact op en afhankelijkheid van zoetwatervoorraden? Figuur 5 laat zien dat veel gangbare aandelenindices voor meer dan de helft bestaan uit sectoren met een gemiddeld of hoog water gerelateerd risico¹⁷. Dit geeft aan hoe belangrijk het thema is voor de gemiddelde beleggingsportefeuille. Hoog-risicosectoren met een groot gewicht in de reguliere indices zijn olie & gasbedrijven, chipproducenten en chemiebedrijven.
• Hoe groot is de exposure naar waterschaarse regio’s, zowel nu als in de toekomst? Een handige tool hiervoor is de Aqueduct Risk Atlas van het World Resources Institute.
• Hoe managen bedrijven die actief zijn in deze hoog-risicosectoren en regio’s hun waterrisico’s? Brengen ze deze risico’s in kaart en stellen ze doelen om risico’s te verminderen?

Een dergelijke risico-inventarisatie biedt beleggers waardevolle inzichten, zowel op portefeuille- als assetniveau. De opgedane inzichten helpen om de weging van sectoren in de portefeuille aan te passen, om bepaalde (sub)sectoren uit te sluiten, of om de exposure naar een bepaald geografisch gebied te verminderen. Op assetniveau helpt de risico-inventarisatie om de juiste keuzes te maken bij screening- en engagementactiviteiten om daarmee het watergerelateerde risico van individuele assets te verlagen.

Figuur 5: Waterrisico’s in de verschillende indices

^{Bron: Interpretatie van Ceres en KKS Advisors van SASB materialiteitsindicatoren (www.ceres.org/investorwatertoolkit)}

2. Engagement

Beleggers kunnen met engagement bedrijven stimuleren hun watermanagement te verbeteren. In eerste instantie zal de focus vooral liggen op het aandringen op transparantie en het stellen van doelen. Veel bedrijven zijn zich nog onvoldoende bewust van de water gerelateerde risico’s die zij lopen. Van de ondernemingen uit ACTIAM’s aandelenportefeuille die actief zijn in een hoog-risicosector publiceert slechts 24% hun waterconsumptie¹⁸. ENGIE Impact toont aan dat de bedrijven met de meest succesvolle duurzaamheidsstrategieën allemaal in eerste instantie hebben geïnvesteerd in een diepgaand begrip over risico’s en kansen op dit gebied¹⁹. Zodra bedrijven de risico’s in kaart hebben, kunnen zij doelstellingen formuleren om hun watermanagement te verbeteren.

In tweede instantie, als bedrijven de risico’s in kaart hebben, kunnen beleggers met engagement inzicht krijgen in de gehanteerde managementmethoden, implementatie van het beleid en de mate waarin bedrijven rekening houden met de lokale omstandigheden van een bassin. Betrokkenheid bij controverses, zoals conflicten met de lokale bevolking omtrent watergebruik of het (illegaal) lozen van schadelijk afvalwater, geven inzicht in de vertaling van het waterbeleid naar de praktijk.

Daarnaast kunnen beleggers nog een stap verder gaan door collectief te zoeken naar oplossingen voor waterproblemen in een bepaald bassin. Het Sustainalytics Localized Water Engagement is hier een voorbeeld van, waarbij beleggers het gesprek aan gaan met verschillende bedrijven in een bassin, eventueel aangevuld met NGOs en lokale autoriteiten, om gezamenlijk te komen tot een duurzaam watermanagementplan. De aandacht voor een dergelijke contextgerichte aanpak neemt toe, waardoor het voor beleggers steeds makkelijker wordt om zich aan te sluiten bij een collectief verband.

3. Aansluiten bij bestaande initiatieven

Verschillende initiatieven hebben als doel om de kennis bij bedrijven en beleggers op gebied van waterrisico’s te vergroten, transparantie te verbeteren en het ambitieniveau te verhogen. Enkele voorbeelden zijn de Valuing Water Investor Working Group van Ceres en het Wastewater Zero Initiative van WBCSD. De betrokkenheid van beleggers bij dit soort initiatieven helpt om de druk op bedrijven te vergroten en hen bewust te maken van de urgentie van het probleem.

4. Beleggen in impact

De watercrisis biedt kansen aan bedrijven die betrokken zijn bij de ontwikkeling van oplossingen voor de crisis. De additionele investering die nodig is om SDG6 te behalen wordt geschat op USD 1.7 biljoen²⁰. Dit is driemaal het huidige investeringsniveau en biedt interessante beleggingskansen. Oplossingen zijn er in verschillende vormen: waterzuivering, ontzilting, opvang van regenwater, waterbesparende technologieën, recyclingtechnologieën, slimme meters, etcetera. Xylem is een voorbeeld van een bedrijf dat zich specialiseert in oplossingen voor het verzamelen, transporteren, behandelen en hergebruiken van water. Ball is een ander voorbeeld, dat naast waterbesparende verpakkingsmaterialen ‘remote sensing’ data verzamelt die helpt om waterbronnen beter te monitoren, overmatige irrigatie tegen te gaan en watervervuiling beter in kaart te brengen.

Ook in de green bond markt krijgt water steeds meer aandacht. De ‘use of proceeds’ voor duurzaam water- en afvalwaterbeheer is gestegen van USD 2.9 miljard (7.9% van het totaal) in 2014 naar USD 19.0 miljard (6.5% van het totaal) in 2020 – figuur 6. Daarnaast is de blue bond een relatief nieuw type obligatie dat zich voornamelijk richt op het behoud en herstel van oceanen of op watergerelateerde infrastructuur. Blue bonds staan nu op het punt waar green bonds tien jaar geleden stonden. Door de criteria uit te breiden naar andersoortige wateroplossingen – gericht op waterverontreiniging of watergerelateerde klimaatadaptatie – en door standaarden te formuleren waaraan blue bonds moeten voldoen, kunnen kansen beter worden benut en kan de blue bond markt een vergelijkbare groei doormaken als de green bond markt.

Voor oplossingen voor de watercrisis is nog minder aandacht dan voor klimaatoplossingen, waardoor de aandelenprijzen van betrokken bedrijven nog niet tot astronomische hoogte zijn gestegen. De verwachting is echter dat het thema snel meer aandacht zal krijgen bij bedrijven en beleggers.

Figuur 6: Besteding van de opbrengst van groene obligaties

^{Bron: https://www.climatebonds.net/market/data/#use-of-proceeds-charts}

Conclusie

Beleggers hebben nog onvoldoende aandacht voor het thema water. Dit vergroot de kans dat zij belangrijke risico’s over het hoofd zien. De beschikbaarheid van data speelt hierin een belangrijke rol. Toch zijn er mogelijkheden voor beleggers om met het thema aan de slag te gaan. De aanbeveling is om allereerst de portefeuillerisico’s op gebied van water in kaart te brengen. Op basis van de opgedane kennis kunnen beslissingen worden genomen op gebied van assetallocatie en kunnen gesprekken worden gestart met de meest risicovolle bedrijven. Met engagement – individueel of via bestaande initiatieven – kan niet alleen de beschikbaarheid van data worden verbeterd, maar ook het risicomanagement van individuele bedrijven. Maar los van de risico’s, zijn er talloze beleggingsmogelijkheden om positieve impact te creëren, die niet alleen bijdragen aan een waterneutrale wereld, maar vooral ook interessant zijn vanuit financieel perspectief.

Nadja Franssen, Responsible investment officer bij ACTIAM

Watermanagement in de beleggingsportefeuille van ACTIAM ACTIAM heeft zich tot doel gesteld om toe te werken naar een waterneutrale beleggingsportefeuille in 2030. Dit is een situatie waarin portefeuillebedrijven niet meer water onttrekken dan dat de natuur aan kan vullen. Van bedrijven wordt verwacht dat ze hun watergebruik zo ver als mogelijk reduceren en eventuele negatieve impact compenseren. De focus ligt op bedrijven uit hoog-risicosectoren die actief zijn in hoog-risicogebieden. De gezamenlijke voetafdruk van deze bedrijven, gewogen naar het belang van deze ondernemingen in de portefeuille, is het belangrijkste middel om voortgang op de waterneutraliteitsdoelstelling te monitoren. Een waterrisico-assessment op de aandelenportefeuille liet zien dat 303 ondernemingen, goed voor bijna 20% van het belegd vermogen, actief zijn in een hoog-risicosector (figuur 7). Gemiddeld over de portefeuilles is deze exposure ruim 3% lager dan de benchmark. Slechts 10% van de bedrijven uit een hoog-risicosector, 2% van het belegd vermogen, haalt meer dan 50% van de omzet uit gebieden met hoog risico op waterschaarste. De watervoetafdruk van zowel ACTIAM’s totale aandelenportefeuille, als ook de individuele portefeuilles, ligt lager dan die van de benchmark (59.114 liter per € miljoen geïnvesteerd vermogen versus 88.904 liter). Op basis van deze assessment heeft ACTIAM tijdsgebonden verwachtingen opgesteld waaraan ondernemingen in de portefeuille moeten voldoen. ACTIAM’s hernieuwde waterstrategie legt de focus in eerste instantie voornamelijk op engagement om het watermanagement van bedrijven te verbeteren. Prioriteit ligt bij de meest risicovolle bedrijven. Bedrijven die betrokken zijn bij ernstige en herhaaldelijke controverses, als ook bedrijven die onvoldoende vooruitgang laten zien in hun watermanagement worden uiteindelijk uitgesloten. Naarmate de tijd vordert moeten de ondernemingen aan strengere eisen voldoen. Daarnaast verschuift op termijn de aandacht ook meer en meer naar sectoren en gebieden met een gemiddeld risiconiveau. Tot slot streeft ACTIAM ernaar meer te beleggen in zowel oplossingen als compenserende maatregelen, zoals landherstel en nature-based solutions. Daarom wordt ook engagement gevoerd bij bedrijven die oplossingen bieden voor de watercrisis. Figuur 7: Exposure naar hoog-risicosectoren